"Διερεύνηση της σχέσης της προσωπικότητας βοηθών διευθυντών δημοτικής εκπαίδευσης και της συμβολής τους στην ανάπτυξη του προσωπικού της σχολικής τους μονάδας

Abstract

Ο σκοπός της έρευνας αυτής ήταν να διερευνήσει το ρόλο που επιτελούν οι Βοηθοί Διευθυντές (ΒΔ) ως ηγετικά στελέχη στην ανάπτυξη δράσης για προώθηση της επαγγελματικής ανάπτυξης του προσωπικού στη σχολική μονάδα, στην οποία υπηρετούν, λαμβάνοντας υπόψη τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς τους, τις απόψεις τους για την επαγγελματική ανάπτυξη και το βαθμό στον οποίο αναπτύσσουν διαπροσωπικές σχέσεις στη σχολική μονάδα. Αποτελεί κοινή παραδοχή ότι η αυξημένη πολυπλοκότητα των σχολείων ως οργανισμών απαιτεί την παρουσία δυναμικής διευθυντικής ομάδας για αποτελεσματική διοίκηση του σχολείου. Η μελέτη του ρόλου του ΒΔ στην Επαγγελματική Ανάπτυξη (ΕΑ) προέκυψε ως αναγκαιότητα εφόσον το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού μελετά την αναβάθμιση του ηγετικού αυτού ρόλου και προτίθεται να δημιουργήσει μια νέα θέση, αυτή του Παιδαγωγικού Συμβούλου ο οποίος καλείται να διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στην ΕΑ των συναδέλφων του. Υιοθετώντας την παραδοχή ότι οι αποτελεσματικοί ηγέτες μπορούν να ασκήσουν ισχυρή επίδραση στην παρακίνηση και παρώθηση του προσωπικού τους, ώστε να αναδιαμορφώσουν τις διδακτικές τους πρακτικές και να αναβαθμίσουν την ποιότητα διδασκαλίας και μάθησης, με άμεση επίδραση στα μαθησιακά αποτελέσματα, διερευνήσαμε τις προεκτάσεις του πιο πάνω ρόλου. Για να διερευνηθούν οι πιο πάνω σχέσεις, διενεργήθηκαν προκαταρκτικές συνεντεύξεις με πέντε ΒΔ και ακολούθως σχεδιάστηκε το ερωτηματολόγιο το οποίο δόθηκε στο μισό περίπου πληθυσμό των ΒΔ (πληθυσμός ΒΔ 650, ανταπόκριση 201 από τα 304 ερωτηματολόγια, ποσοστό ανταπόκρισης 66%) που υπηρετούσαν τη σχολική χρονιά 2009-2010 στα δημοτικά σχολεία της Κύπρου. Οι άξονες στους οποίους στηρίχτηκε το ερωτηματολόγιο ήταν η διερεύνηση του τύπου προσωπικότητας, η διερεύνηση της ηγετικής δράσης του ΒΔ, οι παράγοντες που συμβάλλουν ή εμποδίζουν την ΕΑ, τα χαρακτηριστικά που παρωθούν την ΕΑ και οι παράγοντες για τη διαμόρφωση θετικού κλίματος για ανάπτυξη διαπροσωπικών σχέσεων. Μέσα από την ανάλυση των δεδομένων παρουσιάστηκαν οι παράγοντες που συμβάλλουν ή εμποδίζουν την επαγγελματική ανάπτυξη και αφορούν κυρίως την ΕΑ μέσω v συνεργατικών πρακτικών στα πλαίσια της σχολικής μονάδας. Φάνηκε, επίσης, ότι οι ΒΔ που υιοθετούν τους τύπους προσωπικότητας «Ευσυνειδησία» και «Δεκτικότητα στην εμπειρία» συμβάλλουν θετικά τόσο στην επαγγελματική ανάπτυξη, όσο και στην ανάπτυξη ηγετικής δραστηριότητας. Όσον αφορά την ηγετική δράση των ΒΔ οι δηλώσεις ανέδειξαν τα διοικητικά κυρίως καθήκοντα με τα οποία ασχολούνται οι ΒΔ και τα χαρακτηριστικά ενός ΒΔ που παρωθούν στην ΕΑ των συναδέλφων του. Εντοπίστηκαν, ακόμα, οι παράγοντες για διαμόρφωση θετικού κλίματος για ανάπτυξη διαπροσωπικών σχέσεων, οι οποίοι περιστρέφονταν γύρω από τη συνεργασία, την ύπαρξη σχέσεων εμπιστοσύνης και ανοικτής επικοινωνίας. Φάνηκε, επίσης, ότι όσοι ΒΔ υιοθετούν τους τύπους προσωπικότητας «Ευσυνειδησία», «Δεκτικότητα στην εμπειρία» και «Εξωστρέφεια» συμβάλλουν θετικά στη διαμόρφωση θετικού κλίματος για ανάπτυξη διαπροσωπικών σχέσεων, ενώ όσοι υιοθετούν τον τύπο προσωπικότητας «Νευρωτισμός» συμβάλλουν αρνητικά. Φάνηκε ακόμα ότι η επαγγελματική ανάπτυξη επηρεάζεται από την ανάπτυξη διαπροσωπικών σχέσεων, ενώ η ύπαρξη θετικού κλίματος για ανάπτυξη διαπροσωπικών σχέσεων επηρεάζει την ηγετική δραστηριότητα των ΒΔ. Συμπερασματικά, επιβεβαιώνεται μέσα από την έρευνα αυτή ότι τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ηγέτη αποτελούν ένα σημαντικό παράγοντα για την ηγετική δράση που θα αναπτύξει, τη συμβολή του στις διαπροσωπικές σχέσεις που θα διαμορφωθούν, καθώς και τη συμβολή του στην ΕΑ του προσωπικού του. Αποσαφηνίζεται παράλληλα ότι η ΕΑ την οποία οι ΒΔ θεωρούν κατάλληλη για τους συναδέλφους τους εστιάζεται σε συνεργατικές πρακτικές, με στοχευμένες διαδικασίες ώστε οι εκπαιδευτικοί να μαθαίνουν ο ένας από τον άλλο, ως μέρος της καθημερινής ρουτίνας και με αυτό τον τρόπο η συνεχής μάθηση να αποτελεί λειτουργία του σχολείου. Διαφαίνεται, επίσης, η ηγετική δραστηριότητα που αναπτύσσουν σήμερα οι ΒΔ και αφορά κυρίως την άσκηση διδακτικών και διοικητικών καθηκόντων. Αναδεικνύεται ακόμα, ο δημιουργικός ρόλος που μπορεί να διαδραματίσει ο ΒΔ ως ηγετικό στέλεχος στη δημιουργία επαγγελματικής κοινότητας μάθησης στη σχολική του μονάδα, στηριζόμενος στην εμπειρογνωμοσύνη του σε θέματα διδασκαλίας, διοίκησης και χειρισμού προβλημάτων συμπεριφοράς. Εν κατακλείδι, επιβεβαιώνεται ότι οι καλές διαπροσωπικές σχέσεις θεωρούνται βασική πηγή εσωτερικής παρώθησης και προϋπόθεση για την επαγγελματική ανάπτυξη καθώς και η διαλεκτική σχέση που υπάρχει ανάμεσα στην ηγεσία, την ισχύουσα κουλτούρα του σχολείου, όπως αυτή διαμορφώνεται από την ποιότητα των διαπροσωπικών σχέσεων που αναπτύσσουν οι εκπαιδευτικοί μεταξύ τους.