Χριστός Πάσχων: η ευριπίδεια δραματουργία σε χριστιανικά συμφραζόμενα

Abstract

Οι Βυζαντινοί, ακολουθώντας την ελληνιστική φιλολογική παράδοση, προέβησαν σε αντιγραφή, φιλολογική επιμέλεια και υπομνηματισμό των αρχαίων ελληνικών κειμένων. Επιπρόσθετα, ανέπτυξαν και μια τεχνική λογοτεχνικής σύνθεσης κειμένων με χριστιανικό περιεχόμενο, κυρίως τον 4ο και 5ο μ.Χ. αιώνα, η οποία στηριζόταν στη συναρμογή στίχων από αρχαιοελληνικά λογοτεχνικά έργα. Πρόκειται για τον λεγόμενο κέντρωνα. Βέβαια, η τεχνική αυτή του συμπιλήματος, δηλαδή της επαναχρησιμοποίησης ολόκληρων τμημάτων πεζού και όχι μόνο λόγου στην συγγραφή ενός νέου κειμένου δεν χαρακτηρίζει μόνο την λογοτεχνική σύνθεση κειμένων τους εν λόγω αιώνες, αλλά αποτέλεσε μια πρακτική πολύ διαδεδομένη στην θεολογική γραμματεία του βυζαντίου.

Στην παρούσα μεταπτυχιακή διατριβή επιχειρήθηκε η μελέτη του κέντρωνα Χριστός Πάσχων, που αναδεικνύει κάποιες πτυχές της διαχρονικότητας της αρχαίας δραματουργικής παραγωγής στο ανατολικό Ρωμαϊκό κράτος. Η μελέτη κατέγραψε τις επιρροές αρχαίων τραγωδιών στο έργο, όπως αυτές επισημαίνονται από τον Tuilier στην έκδοσή του. Η καταγραφή και η αντιστοίχηση των στίχων του έργου με στίχους των τραγωδιών Εκάβη, Μήδεια, Ορέστης, Ιππόλυτος, Τρωάδες, Ρήσος και Βάκχαι του Ευριπίδη, Προμηθεύς Δεσμώτης και Αγαμέμνων του Αισχύλου, καθώς και Αλεξάνδρα του Λυκόφρονα επέτρεψε τον συσχετισμό του Χριστού Πάσχοντος με τις φιλολογικές πηγές του και ανέδειξε τους τρόπους επαναχρησιμοποίησης των αρχαίων στίχων.

Επιπρόσθετα, σε αυτή την μεταπτυχιακή διατριβή διερευνήθηκε ο τρόπος πραγμάτευσης των Παθών του Χριστού από τον συγγραφέα και η παρουσίαση των απόψεων διαφόρων μελετητών (Κ. Κrumbacher, W. Puchner, κ.λπ.) για το έργο και τις δυνατότητες θεατρικής επιτέλεσής του την εποχή της συγγραφής του. Η παρουσίαση των απόψεων αυτών αναδεικνύει διάφορα προβλήματα προσέγγισης των σχέσεων έργου–κοινού–συγγραφέα–εποχής: μεταξύ άλλων, την έλλειψη πηγών, τη στάση της Εκκλησίας απέναντι στο θέατρο και τις απόψεις των μελετητών του έργου για τον τρόπο αξιοποίησης του στοιχείου της δραματοποίησης στη λειτουργική και κοσμική ζωή του Βυζαντίου.