Κυπριακά πολιτιστικά φεστιβάλ: Πολιτιστικές πολιτικές και διαχείριση στην κυπριακή δημοκρατία απο την ανεξαρτησία μέχρι το 2004
Επιτομή
Η παρούσα διδακτορική διατριβή, με τίτλο «Κυπριακά Πολιτιστικά Φεστιβάλ: Πολιτιστικές Πολιτικές και Διαχείριση στην Κυπριακή Δημοκρατία από την Ανεξαρτησία (1960) έως το 2004», αποτελεί μια καταγραφή και κριτική ανάλυση των πολιτιστικών φεστιβάλ στην Κυπριακή Δημοκρατία ως προς τη σχέση τους κυρίως με το πολιτικό πλαίσιο της χώρας και τις απορρέουσες ιδεολογίες. Η ανάδειξη του τομέα της πολιτιστικής πολιτικής και διαχείρισης στην Κυπριακή Δημοκρατία ως «αρένα» ιδεολογικών και πολιτικών αντιπαραθέσεων με καθοριστική επίδραση στη διαμόρφωση των κυπριακών πολιτιστικών φεστιβάλ την περίοδο 1960-2004 αποτελεί την κύρια συμβολή της έρευνας στην ευρύτερη μελέτη του εγχώριου πολιτιστικού πεδίου.
Η έρευνα στηρίχθηκε στη διεξοδική εξέταση αρχειακού υλικού οργανισμών και κρατικών φορέων, καθώς και δημοσιευμάτων στον ελληνοκυπριακό τύπο. Από το υλικό της πρώτης περιόδου των πολιτιστικών φεστιβάλ στην Κυπριακή Δημοκρατία (1960-1974) τεκμηριώθηκε ότι αυτά στόχευσαν κυρίως στην επανασύνδεση των Ελληνοκυπρίων με τις αρχαίες ελληνικές ρίζες και καταβολές, ώστε να εμπεδωθεί περαιτέρω ο ελληνοκεντρικός χαρακτήρας της πολιτισμικής τους ταυτότητας. Η ραγδαία επιδείνωση των σχέσεων των δύο κοινοτήτων, της ελληνοκυπριακής και της τουρκοκυπριακής, η οποία οδήγησε στην εισβολή του 1974, μετέτρεψε τον πολιτισμό και τη διαχείρισή του στο νησί σε μέσο ισχυροποίησης της εθνικής ταυτότητας των Ελληνοκυπρίων. Η αποχώρηση των Τουρκοκυπρίων από τη διακυβέρνηση της χώρας το 1963, οδήγησε την Κυπριακή Δημοκρατία στην ενίσχυση της ιδεολογίας του πολιτισμικού εθνικισμού μέσω της αποκλειστικής σχεδόν εστίασης στην αρχαιοελληνική κληρονομιά και στη σύγχρονη ελληνική καλλιτεχνική παραγωγή. Το κράτος στήριξε καλλιτέχνες και δράσεις πολιτιστικών φορέων και πνευματικών σωματείων που προέβαλαν την ελληνική «καταγωγή» στο πολιτιστικό αγαθό. Στον αντίποδα, κατά την ίδια περίοδο διοργανώσεις προερχόμενες κυρίως από τον χώρο της ελληνοκυπριακής Αριστεράς και αριστερών φορέων εν γένει, επικεντρώθηκαν, αντίθετα, στην προσπάθεια ανάδειξης της κυπροκεντρικής πτυχής της πολιτισμικής ταυτότητας των Ελληνοκυπρίων. Οι προσπάθειες αυτές είχαν περιορισμένη απήχηση στην ελληνοκυπριακή κοινότητα. Ταυτόχρονα, η ανάγκη εφαρμογής ενός ορθολογικού και συγκροτημένου πολιτιστικού σχεδιασμού συνεχώς μετατίθετο στο μέλλον.
Κατά τη δεύτερη περίοδο των πολιτιστικών φεστιβάλ, ειδικά έως το 1990, οι πλείστες διοργανώσεις στο νησί λειτούργησαν στο πλαίσιο μιας πολιτικής εντατικής προβολής εθνικών μηνυμάτων και συμβολισμών με ιδεολογικό τους άξονα το δίπολο «ελληνοκεντρισμός-κυπροκεντρισμός». Ταυτόχρονα, οι διοργανωτές χρησιμοποίησαν τα φεστιβάλ ως μέσο αύξησης του τουριστικού ρεύματος στο νησί. Επιπρόσθετα, αυτά λειτούργησαν ως πρόφαση για τη διατήρηση και ενίοτε την ενίσχυση των πελατειακών σχέσεων μεταξύ κράτους, διάφορων κυπριακών φορέων και ιδιωτών.
Η υποβολή αίτησης για την ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 1990 έφερε σταδιακά στο προσκήνιο μια νέα ταυτότητα, την ευρωπαϊκή, η οποία προσέθεσε ένα νέο άξονα στο προαναφερόμενο ήδη παγιωμένο δίπολο, της «ευρωπαϊκής-ελληνοκεντρικής» ταυτότητας. Σε αυτό το νέο πλαίσιο, πολιτιστικές εκδηλώσεις και φεστιβαλικές διοργανώσεις πρόβαλαν αφενός τη σύγχρονη ευρωπαϊκή πολιτιστική δημιουργία στο εγχώριο κοινό και, αφετέρου, υπογράμμιζαν τον σημαντικό ρόλο του ελληνικού πολιτισμού στη διαμόρφωση του ευρωπαϊκού προβάλλοντας, ενισχύοντας εκ νέου στο εσωτερικό τον ελληνοκεντρικό πολιτισμικό εθνικισμό.
Κατά τη δεύτερη περίοδο των κυπριακών πολιτιστικών φεστιβάλ (1974-2004), η εμφάνιση ιδιωτικών πολιτιστικών ιδρυμάτων και οργανισμών διαφοροποίησε ουσιωδώς το εγχώριο φεστιβαλικό τοπίο παρά τη συνεχιζόμενη διαμάχη ανάμεσα στο προαναφερόμενο δίπολο, κυπροκεντρική και ελληνοκεντρική πολιτισμική ταυτότητα αλλά και το δίπολο «Ευρώπη-Κύπρος». Η παρουσία τους τροχοδρόμησε αλλαγές αναφορικά με την αντίληψη και τον ρόλο του πολιτισμού στην κυπριακή κοινωνία. Επιπρόσθετα, η χειραφέτησή τους από τις κρατικές πολιτικο-ιδεολογικές επιδιώξεις οδήγησε σταδιακά στη διοργάνωση εκδηλώσεων και φεστιβάλ που αποσκοπούσαν στην αισθητική εξέλιξη του κοινού και στην ουσιαστική επαφή του με νέες μορφές δημιουργίας.