Η επαγγελματική ανάπτυξη και η διαμορφωτική αξιολόγηση των καθηγητών συμβουλευτικής και επαγγελματικής αγωγής
Επιτομή
Σκοπός αυτής της έρευνας είναι να διερευνήσει και να καταγράψει ποιες ανάγκες έχουν οι Καθηγητές Συμβουλευτικής και Επαγγελματικής Αγωγής (ΣΕΑ) για την επαγγελματική ανάπτυξη και τη διαμορφωτική τους αξιολόγηση. Είναι σημαντικό να αντληθούν πληροφορίες σε σχέση με την αποτελεσματικότητα των Καθηγητών ΣΕΑ και τις ανάγκες τους για να προσφερθεί σε αυτούς η κατάλληλη επαγγελματική ανάπτυξη και να εισαχθεί η καλύτερη δυνατή διαμορφωτική αξιολόγηση.
Υποστηρίζουμε ότι η συμπληρωματική σχέση διαμορφωτικής αξιολόγησης του Καθηγητή ΣΕΑ, η οποία αποσκοπεί στη βελτίωσή του, και της ζητούμενης από αυτόν επαγγελματικής ανάπτυξης, βοηθά στην αναβάθμισή του και των υπηρεσιών που προσφέρει στα σχολεία της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης της Κύπρου. Η ανάπτυξη προσωπικού και η αξιολόγηση θεωρούνται ως αδιαχώριστες διαδικασίες και οι εκπαιδευτικοί πρέπει να αντιμετωπίζονται στο πλαίσιο αυτό ως αυτοδιοικούμενοι και αυτοκατευθυνόμενοι επαγγελματίες. Μέσα από αυτή τη φιλοσοφία, σε κλίμα συνεργασίας, αμοιβαίας εμπιστοσύνης με κοινό στόχο την αποτελεσματικότερη λειτουργία τους, με βάση κάθετες και οριζόντιες γραμμές επικοινωνίας Καθηγητή ΣΕΑ και αξιολογητών, επιμορφωτών και μεντόρων, υποστηρίζουμε ότι θα επιτευχθούν στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό οι στόχοι που θα συναποφασιστούν.
Στην έρευνα αυτή, για μεθοδολογικούς σκοπούς, χωρίσαμε σε δύο ενότητες – επαγγελματική ανάπτυξη και διαμορφωτική αξιολόγηση – τις ανάγκες των Καθηγητών ΣΕΑ. Στην ενότητα επαγγελματική ανάπτυξη αξιολογήσαμε τις ανάγκες τους σε σχέση με την ανάπτυξη γνώσεων, με την αυτογνωσία και με το περιβάλλον. Στην ενότητα διαμορφωτική αξιολόγηση διερευνήσαμε τις απόψεις τους με βάση τις υποενότητες για ποιον, από ποιον, για ποιο σκοπό, με ποιο τρόπο και γιατί χρειάζεται αυτή. Διενεργήσαμε συνεντεύξεις με ένα δείγμα έξι Καθηγητών ΣΕΑ και δώσαμε ερωτηματολόγια σε όλο τον πληθυσμό των Καθηγητών ΣΕΑ που υπηρετούσαν κατά τη σχολική χρονιά 2008-2009, σε 94 δηλαδή άτομα. Μέσα από αυτή τη μικτή μεθοδολογία είχαμε τη δυνατότητα να διερευνήσουμε και να περιγράψουμε τις ανάγκες των Καθηγητών ΣΕΑ αλλά και, με βάση τις μεταβλητές που θέσαμε, να συγκρίνουμε τις απόψεις τους.
Μέσα από την ανάλυση των δεδομένων φάνηκε ότι οι Καθηγητές ΣΕΑ για την επαγγελματική τους ανάπτυξη, σε γνωστικό επίπεδο, έχουν περισσότερο ανάγκες συμβουλευτικών συναντήσεων και λιγότερο ανάγκες διοικητικής εποπτείας. Πιστεύουν ότι αυτή η επαγγελματική ανάπτυξη πρέπει να σχεδιαστεί από την Υπηρεσία Συμβουλευτικής και Επαγγελματικής Αγωγής (ΥΣΕΑ) με τους νεότερους Καθηγητές ΣΕΑ να επιθυμούν, σε μεγαλύτερο βαθμό, αυτό το σχεδιασμό να τον αναλάβει ο Σύνδεσμος Καθηγητών ΣΕΑ. Οι ανάγκες αυτογνωσίας και τα κίνητρα γι’ αυτή την επαγγελματική ανάπτυξη δεν έχουν να κάνουν με την προαγωγή τους, η οποία συγκέντρωσε τη χαμηλότερη προτίμηση, αλλά με το καλό κλίμα στο χώρο εργασίας. Φάνηκε, επίσης, μέσα από τις αναλύσεις ότι οι παλαιότεροι υπολογίζουν περισσότερο την εκτίμηση των μαθητών τους, κάτι που δεν ισχύει για όσους εξασφάλισαν επιπρόσθετα προσόντα μετά το διορισμό τους. Όσον αφορά στο περιβάλλον των Καθηγητών ΣΕΑ αξιολογήθηκαν σε πολύ χαμηλό βαθμό οι δηλώσεις σε σχέση με τη διαθεσιμότητα των οικονομικών πόρων, με την ενθάρρυνση για επαγγελματική ανάπτυξη και σε σχέση με την ηγεσία που συμβάλλει στη δημιουργία κλίματος υποστήριξης αυτών των προσπαθειών. Επικράτησε, επίσης, σε πολύ χαμηλό βαθμό η άποψη ότι υπάρχει στρατηγική του διευθυντή και της ΥΣΕΑ που να προάγει την επαγγελματική ανάπτυξη των Καθηγητών ΣΕΑ. Η έμφαση τέλος γι’ αυτή την επαγγελματική ανάπτυξη αναφέρουν ότι πρέπει να δοθεί στην ανάπτυξη γνώσεων και δεξιοτήτων και λιγότερο στους παράγοντες που έχουν σχέση με το περιβάλλον των Καθηγητών ΣΕΑ.
Οι Καθηγητές ΣΕΑ, για τις ανάγκες της διαμορφωτικής τους αξιολόγησης, έχουν την άποψη ότι πρέπει να αποσαφηνιστούν τα καθήκοντά τους και να δοθεί έμφαση στην αυτοαξιολόγησή τους. Είναι θετικοί στην αξιολόγησή τους μέσα από το φάκελο επιτευγμάτων και αρνητικοί ως προς την αξιολόγησή τους από άλλο εκπαιδευτικό. Τα αποτελέσματα αυτής της αξιολόγησης πιστεύουν ότι πρέπει να τα γνωρίζουν μόνο οι ίδιοι. Επιπρόσθετα, η πλειοψηφία των Καθηγητών ΣΕΑ αναφέρει ότι χρειάζεται η διαμορφωτική αξιολόγηση για να παίρνουν συμβουλές για βελτίωση. Σε μεγαλύτερο βαθμό δήλωσαν αυτή την ανάγκη διαμορφωτικής αξιολόγησης και οι κάτοχοι μεταπτυχιακού ή διδακτορικού τίτλου σπουδών.
Τα αποτελέσματα της έρευνας αυτής ενισχύουν σε μεγάλο βαθμό υφιστάμενες θεωρίες. Ενισχύεται η άποψη της συμμετοχής των εκπαιδευτικών στην επαγγελματική ανάπτυξή τους, της σωστής αξιοποίησης όλων των οικονομικών και ανθρώπινων πόρων και της έμφασης που πρέπει να δίνεται στις ανθρώπινες σχέσεις. Αναδεικνύεται, παράλληλα, ο ηγετικός ρόλος των διευθυντών και του προϊσταμένου της ΥΣΕΑ, όπως και η ανάγκη αυτοαξιολόγησης των Καθηγητών ΣΕΑ μέσα από ένα φάκελο επιτευγμάτων. Διαφωνίες υπάρχουν ως προς τη διάρκεια των προγραμμάτων επαγγελματικής ανάπτυξης, αλλά και τη μορφή που αυτά θα έχουν. Είναι γι’ αυτό το λόγο που εισηγούμαστε δύο διαφορετικά προγράμματα, ένα για τους νεότερους και ένα για τους παλαιότερους Καθηγητές ΣΕΑ, όπως, επίσης, και το δικαίωμα να αξιολογούνται διαμορφωτικά μέσα από διαφορετικές διαδικασίες – φάκελο επιτευγμάτων, με παρατήρηση την ώρα της εργασίας, με συνεντεύξεις και μέσα από κλινική εποπτεία.
Η διαμορφωτική αξιολόγηση εισηγούνται να έχει τη μορφή αυτοαξιολόγησης του Καθηγητή ΣΕΑ και του Γραφείου Συμβουλευτικής του σχολείου όπου υπηρετεί. Με αυτό τον τρόπο αξιοποιούνται όλες οι επιθυμητές πηγές πληροφόρησης εντός της σχολικής μονάδας με εξωτερική αξιολόγηση του προϊσταμένου και του αξιολογητή με ακαδημαϊκά προσόντα στον τομέα της αξιολόγησης. Με την αυτοαξιολόγηση των γραφείων συμβουλευτικής και με τη χρήση εξωτερικής αξιολόγησης ως προς τις συμβουλευτικές υπηρεσίες επιτυγχάνεται σε μεγάλο βαθμό η εμπλοκή του Καθηγητή ΣΕΑ στη διαμορφωτική του αξιολόγηση.
Επιβεβαιώνεται, συμπερασματικά, μέσα από αυτή την έρευνα η ανάγκη συνέχισης των συμβουλευτικών συναντήσεων των Καθηγητών ΣΕΑ, οριοθετείται ξεκάθαρα η χρονική διάρκεια αυτής της ανάπτυξης και ο χώρος εφαρμογής της. Αποσαφηνίζεται, παράλληλα, ποιοι θα πρέπει να εμπλακούν στο σχεδιασμό και στην αξιολόγηση αυτής της ανάπτυξης, πώς αυτή θα υλοποιείται και πού θα δίνεται η περισσότερη έμφαση. Διαφαίνεται, επίσης, η ανάγκη ανάπτυξης διαφορετικών προγραμμάτων, με βάση τα χρόνια υπηρεσίας, τα οποία θα εξυπηρετούν διαφορετικούς σκοπούς και στόχους, καθώς επίσης και η ανάγκη κοινοποίησης των επιτυχιών στους άμεσα εμπλεκόμενους στην εκπαιδευτική διαδικασία φορείς.