| dc.contributor.advisor | Ευθυμιάδης, Στέφανος | |
| dc.contributor.author | Μεσομέρη, Καλλισθένη | |
| dc.contributor.other | Mesomeri, Kallistheni | |
| dc.coverage.spatial | Κύπρος | el_GR |
| dc.date.accessioned | 2019-12-06T08:36:26Z | |
| dc.date.available | 2019-12-06T08:36:26Z | |
| dc.date.copyright | 2019-12-06 | |
| dc.date.issued | 2019-12 | |
| dc.identifier.other | ΔΚ-ΕΛΠ/2019/00006 | el_GR |
| dc.identifier.uri | http://hdl.handle.net/11128/4329 | |
| dc.description | Περιέχει βιβλιογραφικέ παραπομπές. | el_GR |
| dc.description.abstract | Αντικείμενο της διδακτορικής διατριβής αποτελεί η εξέταση της πρόσληψης του Βυζαντίου και της εγκόλπωσης της Ορθοδοξίας στο έργο δύο ξεχωριστών και πολυσήμαντων προσωπικοτήτων της ελληνικής λογοτεχνίας, των Φώτη Κόντογλου (1895–1965) και Γιώργου Θεοτοκά (1905–1966), που συμβατικά κατατάσσουμε στη λεγόμενη γενιά του ’30. Για διαφορετικούς λόγους οι δύο αυτοί συγγραφείς δεν πέρασαν απαρατήρητοι στους τότε λογοτεχνικούς κύκλους, καθώς κατόρθωσαν ως δυναμικές προσωπικότητες να εμπνεύσουν με το έργο τους, πιθανόν και με τη στάση της ζωής τους, τόσο τις δικές τους γενεές όσο και τις νεώτερες. Τόσο ο Φώτης Κόντογλου όσο και ο Γιώργος Θεοτοκάς δήλωναν παρόντες στις διάφορες προκλήσεις των καιρών τους και εξέφραζαν τους προβληματισμούς και τις ανησυχίες τους για το πώς θα μπορούσε το έθνος των Ελλήνων, λαβωμένο καθώς ήταν από τις κοινωνικο-ιστορικές συνθήκες της εποχής του (Μικρασιατική Καταστροφή, κρίση αξιών του Μεσοπολέμου, είσοδος της Ελλάδας στον Β΄ Παγκόσμιο), να ξαναβρεί την παλιά του αίγλη και να σταθεί με σθένος απέναντι στην τάση της ξενομανίας, των δυτικών επιδράσεων, του καπιταλιστικού συστήματος και της αυξανόμενης δύναμης της μηχανής.
Ο Κόντογλου, άνθρωπος με βαθιά θρησκευτικότητα και με ζωηρό ενδιαφέρον για το Βυζάντιο και την κληρονομιά του, με καταγωγή από τη Μικρά Ασία, αντιλαμβάνεται από πολύ νωρίς ότι οι λύσεις απέναντι στα ζητούμενα που απασχολούσαν τόσο τον ίδιο όσο και μια μερίδα συγχρόνων του βρίσκονται στις ρίζες του Ελληνισμού, τον οποίο ταυτίζει με την έννοια και την ιδέα της Ρωμιοσύνης. Για το λόγο αυτό προτείνει, χωρίς τον παραμικρό ενδοιασμό, την επιστροφή στις πρώτες πηγές, στο ένδοξο Βυζάντιο με την πλούσια ιστορία και τις παραδόσεις του. Παράλληλα, υποστηρίζει πως οφείλουμε να μη χάσουμε την ταυτότητά μας επηρεαζόμενοι από τις συνήθειες της Δύσης και των λαών της και παρουσιάζεται ιδιαίτερα επικριτικός προς τις μοντερνιστικές της τάσεις. Ο Κόντογλου, παραμένοντας σταθερός στις απόψεις του, προτάσσει ως προπύργιο την Ορθοδοξία στην προσπάθειά του να πείσει τους συγχρόνους του πως μόνο με την επιστροφή στις ρίζες ο Ελληνισμός μπορεί να διατηρήσει αλώβητη την ταυτότητά του.
Ο Θεοτοκάς, κάνοντας την εμφάνισή του από πολύ νεαρή ηλικία στα λογοτεχνικά πράγματα της εποχής του, εκκινεί με έντονο το αίσθημα της αλλαγής και του νεωτερισμού, εκθειάζοντας μάλιστα τις συνήθειες της Δύσης, και προσπαθεί να ωθήσει το αναγνωστικό του κοινό να ασπαστεί τον μοντερνισμό αφήνοντας πίσω το παλαιό και το στοιχείο της παράδοσης. Ωστόσο, είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι ο ορθολογιστής συγγραφέας δεν θα τηρήσει μέχρι τέλους την ίδια στάση απέναντι στην Ευρώπη και τη Δύση με τις μοντερνιστικές τους τάσεις. Λόγω διαφόρων παραγόντων, που εξετάζονται στη συνέχεια της διατριβής, ο Γιώργος Θεοτοκάς επιλέγει να απαρνηθεί τον δυτικό πολιτισμό και τα όσα αντιπροσώπευε (τεχνολογία, μηδενισμός, νεωτερισμοί, κεφάλαιο κ.ά.) επιχειρώντας στροφή και αναζήτηση διεξόδου προς την Ορθοδοξία. Είναι μια συνειδητή επιλογή του συγγραφέα την οποία και εκδηλώνει μέσα από τα ύστερα κυρίως έργα του. Ταυτόχρονα, αξίζει να σημειωθεί ότι η αξιοποίηση του Βυζαντίου από τον συγγραφέα δεν συζητείται σε καμία από τις μελέτες που δημοσιεύτηκαν στον τόμο που επιμελήθηκαν οι Ricks και Magdalino με τίτλο Byzantium and the Modern Greek identity. Συνεπώς, η παρούσα μελέτη συμβάλλει στο να διερευνηθεί μια «παραμελημένη» πτυχή του έργου του Θεοτοκά, αφού μέχρι σήμερα μια εκτενής συζήτηση αναφορικά με το Βυζάντιο και την Ορθοδοξία δεν απασχόλησε εις βάθος τους περισσότερους μελετητές του έργου του.
Η διατριβή επικεντρώνεται στη μελέτη και τον σχολιασμό, κυρίως ανά λογοτεχνικό είδος, των πιο αντιπροσωπευτικών κειμένων των δύο συγγραφέων με κύριους άξονες την πρόσληψη του Βυζαντίου και την εγκόλπωση της Ορθοδοξίας στο έργο τους. Επίσης στοχεύει στο να συγκρίνει τις απόψεις τους, όπως αυτές προκύπτουν τόσο μέσα από το πρώιμο όσο και από το ύστερο έργο τους, ούτως ώστε να διαπιστωθεί κατά πόσον συγκλίνουν ή αποκλίνουν και κατά πόσον οι ίδιοι μένουν εν τέλει σταθεροί ή αλλάζουν αντιλήψεις στα όσα εξ αρχής πρέσβευαν. Η παρούσα διατριβή πρωτοτυπεί ως προς το γεγονός ότι για πρώτη φορά επιχειρείται μια συγκριτική μελέτη του έργου των Κόντογλου και Θεοτοκά και κυρίως αυτό που μας κεντρίζει το ενδιαφέρον είναι να δούμε κατά πόσον ένας κατεξοχήν άνθρωπος και λογοτέχνης της παράδοσης, γέννημα – θρέμμα της Μικράς Ασίας συναντάται και συνδιαλέγεται με έναν φαινομενικά ευρωπαϊστή διανοούμενο.
Η εργασία δομείται σε τέσσερα κεφάλαια. Το πρώτο κεφάλαιο εστιάζεται στη μελέτη του αρθρογραφικού και δοκιμιακού έργου των δύο συγγραφέων με κύριους άξονες τη Δύση, το Βυζάντιο και την Ορθοδοξία. Γίνεται λόγος για την προσήλωση στην παράδοση και την αντιδυτική σκέψη στο αρθρογραφικό έργο του Φώτη Κόντογλου, καθώς επίσης εξετάζονται οι αναφορές στην έντονη παρουσία της Δύσης στα πρώιμα δοκίμια του Θεοτοκά, αλλά και η μετέπειτα σχέση του με τη θρησκεία και συγκεκριμένα με τον Χριστιανισμό και προς το τέλος της ζωής του με την Ορθοδοξία. Το δεύτερο κεφάλαιο εξετάζει το πεζογραφικό έργο των συγγραφέων δίνοντας έμφαση ενίοτε στην παρουσία νεωτερικών στοιχείων που συνδέονται κυρίως με την Ευρώπη και τις αυξανόμενες τάσεις εκμοντερνισμού είτε κάνοντας λόγο για βαρυσήμαντες έννοιες που σχετίζονται άμεσα με την ελληνική φυλή όπως Ρωμιοσύνη, Βυζάντιο, παράδοση και Ορθοδοξία. Στο τρίτο κεφάλαιο εξετάζεται το ταξιδιωτικό έργο των Φώτη Κόντογλου και Γιώργου Θεοτοκά με απώτερο σκοπό να ερευνηθεί κατά πόσον και στο συγκεκριμένο είδος οι πολυταξιδεμένοι συγγραφείς – που φανερώνουν έντονα το ενδιαφέρον τους για τόπους μακρινούς βάζοντας τους ήρωές τουςνα εμπλέκονται σε διάφορες περιπέτειες ή ακόμη και αναφερόμενοι σε προσωπικές τους εμπειρίες, – αναζητούν την πνευματικότητα, τη γαλήνη και την ηρεμία που προσδίδει η επαφή με θεάρεστους τόπους και άγιες μορφές. Το τελευταίο κεφάλαιο μελετά την πρόσληψη του Βυζαντίου και την εγκόλπωση της Ορθοδοξίας και σε άλλες μορφές έκφρασης με τις οποίες ασχολήθηκαν οι δύο αυτές προσωπικότητες όπως ήταν για παράδειγμα η ενασχόληση του Κόντογλου με τη βυζαντινή αγιογραφία αφήνοντας το δικό του στίγμα και αντίστοιχα η ενασχόληση του Θεοτοκά με το θέατρο και την έννοια της αλληγορίας. Τα δύο αυτά είδη εμπεριέχουν ποικίλα βυζαντινά στοιχεία παράλληλα με την έντονη παρουσία της Ορθοδοξίας και η αναφορά σ’ αυτά εξυπηρετεί στο να δοθεί μια σφαιρική εικόνα του συνολικού έργου των δύο δυναμικών αυτών εκπροσώπων της λεγόμενης γενιάς του ’30 που εν κατακλείδι προέτρεπαν το αναγνωστικό τους κοινό να «επιστρέψει στις ρίζες του». | el_GR |
| dc.format.extent | 340 σ. ; 30 εκ. | el_GR |
| dc.language | gr | el_GR |
| dc.language.iso | gr | el_GR |
| dc.publisher | Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου | el_GR |
| dc.rights | info:eu-repo/semantics/closedAccess | el_GR |
| dc.subject | Βυζάντιο -- Εγκόλπωση Ορθοδοξίας | |
| dc.subject | Byzantium -- Orthodoxy | |
| dc.subject | Ελληνική λογοτεχνίας -- Φώτης Κόντογλου (1895-1965) | |
| dc.subject | Ελληνική λογοτεχνία -- Γιώργος Θεοτοκάς (1905-1966) | |
| dc.subject | Greek literature -- Fotis Kontoglou (1895-1965) | |
| dc.subject | Greek literature -- Georgios Theotokas (1905-1966) | |
| dc.title | Η πρόσληψη του Βυζαντίου και η εγκόλπωση της ορθοδοξίας στο έργο των Φώτη Κόντογλου και Γιώργου Θεοτοκά. | el_GR |
| dc.type | Διδακτορική Διατριβή | el_GR |
| dc.description.translatedabstract | This PhD thesis examines the reception of Byzantium and Orthodoxy in the work of two outstanding and significant personalities of Greek literature – Fotis Kontoglou (1895–1965) and Georgios Theotokas (1905–1966) - whom we typically assign to the so–called generation of the 1930’s. For different reasons, these two writers managed to inspire both with their work and, possibly, with their stance on life, their own generation as well as those to follow. Fotis Kontoglou, as well as Georgios Theotokas, actively addressed the challenges of their time and openly expressed their views and concerns regarding how the Greek nation, wounded as it was by the socio–political developments of that era (Asia–Minor Disaster, inter-war societal value crisis, Greece’s participation in the second World War), could regain its old stature and forcefully resist the influence of the West and of the capitalist system as well as the increasing power of industrialization.
Kontoglou, who was a deeply religious man, with a real interest in Byzantium and its heritage, realises early on that the solutions to the issues that he and his contemporaries faced are to be found in the foundations of Hellenism, which he equates with the notion of “Romiosini”. Therefore, Kontoglou proposes, without any hesitation, to go back to the grass roots, the Byzantium with its rich history and traditions. At the same time, he argues that we should not lose our identity under the influence of the West and its people, and is particularly critical of the West’s modernisation tendencies. Kontoglou, staying true to his beliefs, puts Orthodoxy first in his attempt to convince his contemporaries that Hellenism can only retain its identity intact by returning to its grass roots and he suggests to embrace the teachings of our faith and be guided by the life of the Saints.
Theotokas, making his appearance in the world of literature at a very young age, sets off as an avid supporter of change and modernization, actually enthusing about Western practices and trying to urge his readership to adopt the modern and let go of the old and traditional. However, it is notable that this pragmatic novelist will not stick to these views of Europe and the West until the end. Due to a number of reasons that are examined in the rest of the thesis, George Theotokas chooses to forego Western civilization and its values (technology, aggression, modernization, capitalism, etc.), turning towards and seeking refuge in Orthodoxy. This is a conscious choice on the part of the writer, which becomes evident in his later work.
This thesis concentrates on the study and analysis, by genre, of the most representative pieces of work of the two writers that revolve around Byzantium and Orthodoxy. It aims to compare and contrast the views of the two authors as they evolve in their earlier as well as their later work, so as to ascertain whether their views converge or diverge and whether the two of them stay true over time to their original views and beliefs. The thesis is divided into four chapters and each one deals wth a different kind of literary form. The first chapter assesses the reception of the West, Byzantium and Orthodoxy in Kontoglou and Theotokas’ writings (articles and essays), some of them written just before the landmark of World War II. Their context concerns the way the writers dealt with the West and its influence, mostly towards young people who were blown away with the West’s technological advancements. At this time, Yiorgos Theotokas seems to be in a different path than Kontoglou and that is what makes this first chapter so interesting to read. It focuses on the writers’ concerns regarding the role of both Christianity and Orthodoxy, as these are depicted in their political and social essays. The second one examines the presence of Romiosini, which identifies with Hellenism and its Orthodox roots, in prose writing. It’ s been notable that their thinking becomes more mature as time passes and they end up believing that the world can be saved only if we embraced our history and our Orthodox heritage. The presence of Byzantium is also important and intense in the authors’ work with the characters seeking Byzantium’s lost glory. The third chapter examines writings, which involve travelling and sometimes unknown destinations. Kontoglou, as well as Theotokas travelled a lot having in mind that getting to know new civilizations and exploring different parts of the world, could benefit them in their work by presenting to their readers the experience and the knowledge they gained by visiting them. Of course, all of the above had a common ground which was no other than the meaning of Orthodox values and the importance of the original Hellenic identity that goes back centuries of generations and reaches the byzantine era. Last, but not least, the fourth chapter deals with the writers’ artistic side as they had the privilege to experiment with art forms such as iconography and theater. Kontoglou set his mark on byzantine iconography and his icons with the exceptional byzantine figures are found in many churches arround Greece. In Theotokas’ plays, there exists a representation of Byzantium and Orthodoxy with an emphasis on the use of allegory. Finally, this research study manages to illustrate that the writers show a growing interest in Byzantium and Orthodoxy, even though they struggled to persuade their fellow citizens to “turn towards roots”. | el_GR |
| dc.format.type | pdf | el_GR |
