Όψεις θηλυκότητας και σχέσεις εξουσίας στο Διπλό Βιβλίο του Δημήτρη Χατζή και στη Βιοτεχνία Υαλικών του Μένη Κουμανταρέα

Abstract

Αξιοποιώντας κατά κύριο λόγο τη φεμινιστική λογοτεχνική κριτική, τη θεωρία της επιτελεστικότητας της έμφυλης ταυτότητας, όπως ορίστηκε από τη Judith Butler, σε συνδυασμό με τη θεωρητική σκέψη του Foucault σχετικά με τη σχέση υποκειμένου και δυνάμεων εξουσίας, στην παρούσα μεταπτυχιακή διατριβή εξετάζονται οι τρόποι με τους οποίους κατασκευάζονται και επιτελούνται οι όψεις θηλυκότητας μέσα σε πειθαρχικά συστήματα σχέσεων εξουσίας. Τα συστήματα αυτά επηρεάζουν τη δράση των γυναικών με στόχο την υποταγή και την πειθαρχία του σώματος τους καθώς και τη διαμόρφωση της ατομικότητας και των αποφάσεών τους. Σκοπός της διατριβής είναι η επανεξέταση πολιτισμικών σημασιοδοτήσεων που υπονομεύουν ή ενσωματώνουν κανονιστικά πρότυπα ή στερεότυπα περί ιεραρχίας, ρόλων και δράσης των φύλων. Σε αυτό το πλαίσιο, επιχειρείται η αποτύπωση των όψεων θηλυκότητας που εκφράζουν η Αναστασία στο Διπλό Βιβλίο του Δημήτρη Χατζή και η Μπέμπα Ταντή στη Βιοτεχνία Υαλικών του Μένη Κουμανταρέα ενώ αναπαριστώνται σε δύο διαφορετικούς πολιτισμικούς χώρους, στην παραδοσιακή επαρχία της μετεμφυλιακής Ελλάδας η πρώτη και στο αστικό περιβάλλον της Αθήνας στην περίοδο της δικτατορίας η δεύτερη, σε διαδικασίες κοινωνικοποίησής τους -ως έμφυλα υποκείμενα- στην οικογένεια, στην εργασία και στους κρατικούς θεσμούς, σε συνάρτηση με τη βιωμένη εμπειρία της σεξουαλικότητάς τους. Παρ’ όλες τις εμφανείς διαφορές που μέσα από ένα φάσμα κοινωνικών πρακτικών και φαινομένων, όπως τα έμφυλα σύμβολα ή το συμβολικό κεφάλαιο, αποκαλύπτουν πολιτισμικές πεποιθήσεις και συνήθειες καθοριστικές για τον τρόπο επιτέλεσης της έμφυλης ταυτότητας των υποκειμένων, η Αναστασία και η Μπέμπα φαίνεται να απολαμβάνουν, με το δικό τους τρόπο η καθεμία, μια ιδιαίτερη ελευθερία που αντιτίθεται στο κανονιστικό πατριαρχικό και συζυγικό πρότυπο αντίστοιχα. Ωστόσο, οι δυνάμεις εξουσίας που ελέγχουν και κανονικοποιούν το σώμα τους, οδηγούν και τις δύο, τελικά, στην απώλεια της ελευθερίας τους που μεταφράζεται ως και απώλεια της ευτυχίας.