Συγκριτική ανάλυση πολιτικών φαρμάκου σε περιόδους οικονομικής κρίσης: Η ελληνική περίπτωση

Abstract

Η Ελλάδα βιώνει τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης από το 2009 μέχρι σήμερα. Στο πλαίσιο αυτό ο τομέας του φαρμάκου ήταν από εκείνους που επελέγησαν να συμβάλουν τα μέγιστα στην προσπάθεια της προσαρμογής και επίτευξης των δημοσιονομικών στόχων μέσα από ένα μεγάλο αριθμό μέτρων και παρεμβάσεων. Η παρούσα διπλωματική εργασία επιχειρεί στο γενικό μέρος να συνθέσει την εμπειρία που προκύπτει από την ακαδημαϊκή καταγραφή των πολιτικών για το φάρμακο με τις πρακτικές που ακολουθήθηκαν στις δημόσιες φαρμακευτικές πολιτικές στη χώρα άλλα και στο διεθνές περιβάλλον κατά την δεκαετία 2004-2014. Μέσω ανασκόπησης της εγχώριας και διεθνούς βιβλιογραφίας και κριτικής αξιολόγησης της ελληνικής Νομοθεσίας πραγματοποιήθηκε συγκριτική ανάλυση των οικονομικών στοιχείων δαπανών φαρμάκων και των κανονιστικών διατάξεων που εφαρμόσθηκαν τα τελευταία δέκα χρόνια. Τα αποτελέσματα καταδεικνύουν τη διαφορετική πολιτική προσέγγιση που ακολουθήθηκε και είχε ως αποτέλεσμα, τη διαμόρφωση δύο διακριτών περιόδων με διαφορετικά χαρακτηριστικά, με σημείο καμπής το 2009. Η διαρκής αύξηση της φαρμακευτικής δαπάνης με ταυτόχρονη διόγκωση της αγοράς με αυξημένους ρυθμούς ανάπτυξης, έδωσε τη θέση σε περιβάλλον ανατροπής από το 2010 και μετά, όπου καταγράφεται ραγδαία πτωτική πορεία της φαρμακευτικής δαπάνης. Οι αλλεπάλληλες παρεμβάσεις θεσμικού και δομικού χαρακτήρα, αλλά και οι πρακτικές ελέγχου της δαπάνης μέσω διατάξεων που αφορούν στην τιμολόγηση, την αποζημίωση, τον έλεγχο του όγκου αλλά και στις πολιτικές προώθησης των γενοσήμων, μείωσαν τη δαπάνη από τα € 5,1 δις το 2009 στα € 2 δις το 2014. Σημαντικό μέρος της δαπάνης μετακυλήθηκε στους ασφαλισμένους μέσω της αύξησης των συμμετοχών και του αποκλεισμού από την αποζημίωση αρκετών σκευασμάτων. Στο ειδικό μέρος η διατριβή ανέλυσε στο πρώτο σκέλος συγκριτικά μέσω βιβλιογραφικής ανασκόπησης τις πολιτικές γενοσήμων σε Ελλάδα και Πορτογαλία την περίοδο του μνημονίου. Η ανάλυση αποκάλυψε την σημαντική ομοιότητα στις πολιτικές πρακτικές που ακολουθήθηκαν στις δύο χώρες και κατέγραψε την ελαφρά υπεροχή της Πορτογαλίας όσον αφορά τα αποτελέσματα της πολιτικής προώθησης γενοσήμων. Η συνεισφορά της εγχώριας φαρμακοβιομηχανίας στην κατεύθυνση της 8 παραγωγικής ανασυγκρότησης της χώρας όπως και η διασύνδεσή της με τις πολιτικές πρακτικές αποτέλεσαν το αντικείμενο του δεύτερου σκέλους του ειδικού μέρους της διατριβής. Ειδικότερα επιχειρήθηκε μέσω αποστολής ερωτηματολόγιου αξιολόγησης των γνώσεων, αντιλήψεων και συμπεριφορών διευθυντικών στελεχών της ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας αλλά και άλλων ειδικών στο φάρμακο, να διερευνηθεί ο ρόλος που καλείται να επιτελέσει η ελληνική φαρμακοβιομηχανία στην κατεύθυνση της ανάπτυξης και της δημιουργίας ενός νέου μοντέλου ανάπτυξης της χώρας. Τα σημαντικότερα συμπεράσματα που προέκυψαν μετά τη στατιστική ανάλυση των δεδομένων που προέκυψαν από τις απαντήσεις 21 διευθυντικών στελεχών της φαρμακοβιομηχανίας και άλλων ειδικών ήταν τα εξής: 1) Η διατήρηση σταθερού θεσμικού περιβάλλοντος αποτελεί την πρώτη επιλογή στις προτιμήσεις όσον αφορά τις προτεραιότητες που θα επιτρέψουν την ανάπτυξη της φαρμακοβιομηχανίας στη χώρα. 2) Ο κύριος άξονας ανάπτυξης της φαρμακοβιομηχανίας περνά μέσα από την παραγωγή γενοσήμων, απλών ¨αντιγράφων¨ αλλά ιδιαίτερα μέσω της εξέλιξης καινοτόμων μορφών χορήγησης με ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών. 3) Η εφαρμογή μιας εθνικής στρατηγικής ανάπτυξης των γενοσήμων αποτελεί το κυρίαρχο όχημα που θα βελτιώσει την ελκυστικότητα και θα επιτρέψει τη περαιτέρω διείσδυση των γενοσήμων στην φαρμακευτική αγορά. 4) Η επίσπευση των διαδικασιών αμοιβαίας αναγνώρισης εγκρίσεων, η συμμετοχή της φαρμακοβιομηχανίας στις διαδικασίες της Αξιολόγησης της Τεχνολογίας Υγείας, η ανάπτυξη της έρευνας με την χρηματοδότηση ικανών κλινικών μελετών και την δημιουργία και ανάπτυξη των κέντρων βιοϊσοδυναμίας αποτελούν προκλήσεις όσον αφορά τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας. 5) Η επίσημη, διαφανής καταγραφή της φαρμακευτικής δαπάνης, η πρόσβαση στα στοιχεία της από τις φαρμακευτικές βιομηχανίες και η εμβάθυνση της συνεργασίας με μεταφορά τεχνογνωσίας με τα Ελληνικά Πανεπιστήμια αλλά και η ποιοτική ανασυγκρότηση του ανθρώπινου δυναμικού θα βελτιώσει σημαντικά το επίπεδο λειτουργικότητας. 9 6) Όσον αφορά τη βελτίωση της εξωστρέφειας από τις απαντήσεις προέκυψε ότι η ευαισθητοποίηση των εμπλεκόμενων συντελεστών (ιατρών, φαρμακοποιών, συλλόγων, κλπ) αλλά και η επικοινωνία με τον ασθενή είναι δυνατόν να επηρεάσει θετικά την ανάπτυξη της φαρμακοβιομηχανίας και να βελτιώσει την κοινωνική εικόνα της. Συμπερασματικά θα μπορούσαμε να καταγράψουμε ότι η εγχώρια φαρμακοβιομηχανία καταγράφοντας μια σημαντική αναπτυξιακή και εξαγωγική πορεία την προηγούμενη δεκαετία συνεχίζει σήμερα, παρά την κρίση να έχει όλα τα εχέγγυα που θα της επιτρέψουν μέσα από ένα σταθερό θεσμικό πλαίσιο και μια ολοκληρωμένη πολιτική ανάπτυξης των γενοσήμων να αξιοποιήσει όλα τα συγκριτικά πλεονεκτήματα που διαθέτει. Με βελτίωση της εξωστρέφειας και στρατηγικές συνεργασίες και στοχευόμενες εξαγορές μπορεί να ηγηθεί του κλάδου μεταποίησης σε μια νέα πορεία ανάπτυξης της χώρας.