Προσδιορισμός υδατικού και ανθρακικού αποτυπώματος καλλιέργειας κολοκασιού (Προϊόν Ονομασίας Προέλευσης) και συγκριτική αξιολόγηση με καλλιέργεια πατάτας, χειμερινής εσοδείας, στο Δήμο Σωτήρας, της επαρχίας Αμμοχώστου

Abstract

Ο σημαντικότερος, ίσως, φυσικός πόρος είναι το νερό. Απαραίτητος για κάθε διεργασία, για την ύπαρξη ζωής. Δεν είναι όμως ανεξάντλητος. Ο τρόπος ζωής του ανθρώπου, η αλλαγή του κλίματος κ.α. εντείνουν τη λειψυδρία. Οι ποσότητες νερού που απαιτούνται για τη λειτουργία των βιομηχανιών, της γεωργοκτηνοτροφίας, για παραγωγή ενέργειας κ.α. είναι πολύ μεγάλες δημιουργώντας κοινωνικά, περιβαλλοντικά και οικονομικά προβλήματα. Η μείωση των διαθέσιμων ποσοτήτων νερού αλλά και η υποβάθμιση της ποιότητας του είναι γεγονός ένεκα της επιβάρυνσης του περιβάλλοντος (ευτροφισμός, υφαλμύρηνση του εδάφους, υποβάθμιση των επιφανειακών και υπόγειων νερών κ.α.) και της κλιματικής αλλαγής. Με γνώμονα τα παραπάνω η ανάγκη δημιουργίας ενός περιβαλλοντικού δείκτη, του υδατικού αποτυπώματος, ήταν επιτακτική. Το υδατικό αποτύπωμα (ΥΑ) είναι ένας περιβαλλοντικός δείκτης απαραίτητος για την ορθολογική διαχείριση των υδατικών πόρων. Αναφέρεται στο συνολικό όγκο νερού που απαιτείται για τη παραγωγή ενός προϊόντος.

Η γεωργία διαδραματίζει διπλό ρόλο, αφενός συμβάλλει σημαντικά στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου (GHG) σε παγκόσμια κλίμακα και αφετέρου απορροφά διοξείδιο του άνθρακα (CO2) μέσω των διεργασιών της. Το ανθρακικό αποτύπωμα (ΑΑ) είναι το εργαλείο για το προσδιορισμό των εκπομπών αερίου του θερμοκηπίου σε kgCO2 eq/Kg προϊόντος.

Στόχος της μελέτης είναι ο Προσδιορισμός του Υδατικού και Ανθρακικού αποτυπώματος της καλλιέργειας Κολοκασιού (Προϊόν Ονομασίας Προέλευσης) και της καλλιέργειας Πατάτας, χειμερινής εσοδείας, που καλλιεργούνται στο Δήμο Σωτήρας της επαρχίας Αμμοχώστου.

Ο κυριότερος λόγος σύγκρισης της καλλιέργειας κολοκασιού με την καλλιέργεια πατάτας χειμερινής εσοδείας (και όχι με την πατάτα ανοιξιάτικης εσοδείας) είναι λόγω των ομοιοτήτων που παρουσιάζουν στην εποχή φύτευσης και στις καλλιεργητικές φροντίδες όπως είναι η κατεργασία του εδάφους, οι ψεκασμοί κ.α. Γίνεται συγκριτική αξιολόγηση των καλλιεργειών με απώτερο στόχο την επισήμανση των ομοιοτήτων τους και των διαφορών τους σχετικά με τις εισροές και εκροές των καλλιεργειών με στόχο την αξιοποίηση της πληροφόρησης αυτής για οικονομική, περιβαλλοντική και κοινωνική βελτίωση του χαρακτήρα των μονάδων αυτών.

Η διατριβή στηρίχθηκε στην ανάλυσης κύκλου ζωής και σύμφωνα με τα πρότυπα ISO 14064 και ISO 14046, προσδιορίστηκε το ανθρακικό και υδατικό αποτύπωμα καλλιέργειας και παραγωγής ενός δεκαρίου πατάτας και κολοκασιού. Η μελέτη αφορά 18 γεωργικές μονάδες καλλιέργειας πατάτας, συνολικής έκτασης 1371 δεκαρίων και 9 μονάδων καλλιέργειας κολοκασιού, συνολικής έκτασης 79.8 δεκαρίων και βρίσκονται στο χωριό Σωτήρας της επαρχίας Αμμοχώστου, Κύπρο.

Τα δεδομένα που χρησιμοποιήθηκαν συλλέχθηκαν μέσα από ερωτηματολόγια που ετοιμάστηκαν και που συμπλήρωσαν παραγωγοί και συμπεριλάμβανε όλα τα σχετικά στάδια και εργασίες που απαιτούνται για τη παραγωγή ενός δεκαρίου των καλλιεργειών, από το στάδιο προετοιμασίας του τεμαχίου για φύτευση μέχρι και τη συγκομιδή.

Σχετικά με το ανθρακικό αποτύπωμα (ΑΑ), σημειώθηκαν οι εκροές σε κάθε στάδιο παραγωγής και αναλύθηκαν. Ενδεικτικά να αναφέρουμε ότι στο στάδιο της διαχείρισης και κατεργασίας του εδάφους παράγεται 9.2kg CO2/ δεκάριο για τη καλλιέργεια της πατάτας και 12.4kg CO2/ δεκάριο για τη καλλιέργεια του κολοκασιού και στο στάδιο της φύτευση υπολογίστηκε ότι παράγεται 4.9kg CO2/ δεκάριο για τη καλλιέργεια της πατάτας και 13.5kg CO2/ δεκάριο για τη καλλιέργεια του κολοκασιού ενώ στο στάδιο της εκρίζωσης και συγκομιδής υπολογίστηκε ότι παράγεται 14kg CO2/ δεκάριο για τη καλλιέργεια της πατάτας και 22.9kg CO2/ δεκάριο για τη καλλιέργεια του κολοκασιού.

Είναι κατανοητό ότι τα στάδια παραγωγής που παρουσιάζουν αυξημένες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου στη καλλιέργεια ενός δεκαρίου κολοκασιού και πατάτας είναι τα στάδια που είναι απαραίτητη η χρήση τρακτέρ (καλλιέργεια και κατεργασία του εδάφους, φύτευση και ψεκασμοί, κόψιμο φυλλώματος και συγκομιδή κ.α.) και τα στάδια της λίπανσης (ιδιαίτερα των αζωτούχων λιπάνσεων), έτσι οι τρόποι μετριασμού του ΑΑ που προτείνονται μπορεί να είναι η συγχώνευση εργασιών για ελαχιστοποίηση της χρήσης των γεωργικών μηχανημάτων, πλήρης συμμόρφωση και εφαρμογή της Πολλαπλής Συμμόρφωσης και του Κώδικα Ορθής Γεωργικής Πρακτικής, παρακολούθηση των καλλιεργειών, του σταδίου ανάπτυξης και της δυναμικής τους ώστε να καθοριστούν οι μετέπειτα ενέργειες μας και πρακτικές (περιορισμό των ψεκασμών, λίπανσης, άρδευσης, σχίσιμο χωραφιού κ.α.).

Αναφορικά με το υδατικό αποτύπωμα (ΥΑ) είναι σημαντικό να πραγματοποιηθεί μια πιο αναλυτική μελέτη, όπου πέραν από τις απαραίτητες ποσότητες νερού άρδευσης και της πηγής προέλευσης του (διάτρηση ή/και αρδευτικό σύστημα) θα μπορεί να μελετηθούν κι άλλα στοιχεία όπως είναι για παράδειγμα η ποιότητα του νερού άρδευσης και πως αυτή επηρεάζει την κάθε καλλιέργεια, παραγωγή και την ποιότητα του προϊόντος αλλά και πως αυτή επηρεάζεται από τις συνεχείς πιέσεις των παραγωγών (υπεράντληση, αύξηση αλατότητας μέσω των πρακτικών που ακολουθούνται κ.α.).

Εν κατακλείδι, λόγω της κλιματικής αλλαγής, ένεκα των πιέσεων που ασκούνται στο περιβάλλον από τις ανθρώπινες δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένου και της γεωργικής δραστηριότητας, είναι απαραίτητη η εφαρμογή πρακτικών φιλικών προς το περιβάλλον. Η έρευνα που έγινε και τα στοιχεία που συλλέχθηκαν για τις καλλιέργειες κολοκασιού και πατάτας (κυριότερα προϊόντα παραγωγής της περιοχής μελέτης), αποτελούν πολύτιμη πηγή πληροφόρησης (και για μελλοντική χρήση) σχετικά με το ανθρακικό και υδατικό αποτύπωμα, προτείνοντας παράλληλα τρόπους και μέτρα μείωσης των εκπομπών, βελτιώνοντας τη ποιότητα του παραγόμενου προϊόντος αλλά και του περιβάλλοντος.