Διερεύνηση των αναγκών του υδατικού δυναμικού και των δυνατοτήτων ενίσχυσης του στον Ν. Βοιωτίας

Abstract

Το νερό είναι η σημαντικότερη πρώτη ύλη στη φύση, της οποίας η επάρκεια, ή η έλλειψη αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την ανάπτυξη της κάθε κοινωνίας σε κοινωνικό, οικονομικό και πολιτιστικό επίπεδο. Η καλή χρήση και η ανανέωση των υδατικών πόρων, αποτελεί βασική συνιστώσα του κύκλου του νερού, διότι είναι ένας πόρος απαραίτητος για τη ζωή. Είναι πλέον γνωστό ότι, η ορθή διαχείριση των υδάτινων πόρων είναι απαραίτητη σε κάθε στρατηγική, προσανατολισμένη στη διατήρηση της ανάπτυξης και της βιοποικιλότητας. Ωστόσο, οι αυξημένες ανάγκες της κοινωνίας για ολοένα και μεγαλύτερη χρήση των υδατικών πόρων στην ύδρευση, στην άρδευση, αλλά και στον βιομηχανικό τομέα, σε συνδυασμό με την έντονη κλιματική αλλαγή, η οποία οδηγεί σε μείωση των βροχοπτώσεων, όπως επίσης και η εντατικοποίηση των καλλιεργειών με τη χρήση λιπασμάτων, ζιζανιοκτόνων κλπ, σε συνδυασμό με την εντατικοποίηση των αρδεύσεων, είναι μερικοί παράγοντες που προκαλούν ποιοτική και ποσοτική υποβάθμιση των υδάτινων πόρων στις περισσότερες περιοχές του πλανήτη. Το γεγονός αυτό, επιτείνεται από την ολοένα και αυξανόμενη ζήτηση του νερού, που έχει οδηγήσει τα τελευταία χρόνια σε επιτακτική ανάγκη λήψης μέτρων προστασίας των υδάτινων πόρων από περαιτέρω υποβάθμιση, καθώς και σε διερεύνηση των μεθόδων ενίσχυσης του υδατικού δυναμικού των περιοχών που πλήττονται από τα ανωτέρω φαινόμενα. Στον ελληνικό χώρο, η οικονομική ανάπτυξη - η οποία υπήρξε σημαντική κατά τις τελευταίες δεκαετίες - έχει συμβαδίσει με την αύξηση της κατανάλωσης νερού και με τα προβλήματα της διαθεσιμότητας, ή της ποιότητας αυτού. Οι ρυθμοί κοινωνικής ανάπτυξης τα τελευταία χρόνια ήταν γρήγοροι, επιβάλλοντας τις ανθρώπινες παρεμβάσεις στη διαχείριση των υδατικών πόρων, μέσω της κατασκευής έργων για την εντατικότερη εκμετάλλευση του νερού, οι οποίες συνίστανται στην σημαντική αύξηση της υδροληψίας και στην εκτροπή των υφιστάμενων υδάτων για αρδευτικούς σκοπούς στις γεωργικές καλλιέργειες. Αυτές οι κινήσεις αποτέλεσαν, βέβαια, τον βασικότερο παράγοντα για την ρύπανση και τη μείωση των διαθέσιμων υπογείων υδάτων, για την εξαφάνιση των υγροτόπων, αλλά και για την ποσοτική και ποιοτική υποβάθμιση των υδροφόρων οριζόντων πολλών περιοχών. Η παρούσα εργασία αφορά στην διερεύνηση του υδατικού δυναμικού μίας περιοχής, ενός Νομού της Ελλάδας, και των δυνατοτήτων ενίσχυσής της, αξιοποιώντας τις σύγχρονες βέλτιστες τεχνικές. iv Οι χρησιμοποιούμενες τεχνικές αύξησης του υδατικού δυναμικού μπορούν να γίνουν μέσω: • της κατασκευής φραγμάτων ή λιμνοδεξαμενών αποθήκευσης νερού • του τεχνητού εμπλουτισμού υπόγειων υδροφόρων συστημάτων • της αφαλάτωσης αλμυρού, ή υφάλμυρου νερού • της ανακύκλωσης και επαναχρησιμοποίησης του νερού • της εφαρμογής διαφόρων πρακτικών εξοικονόμησης νερού. Ως περιοχή μελέτης επιλέχθηκε ο Νομός Βοιωτίας. Ο συγκεκριμένος νομός έχει έντονη γεωργική και βιομηχανική δραστηριότητα, με αποτέλεσμα την επιβαρυμένη κατάσταση των υδατικών πόρων του νομού, τόσο ως προς την ποσοτική κατάσταση, όσο και ως προς την ποιοτική. Από την διερεύνηση εξεύρεσης τρόπων ενίσχυσης και βελτίωσης των υδάτινων πόρων της περιοχής, και πιο συγκεκριμένα, εξετάζοντας την υδρολογία, την γεωλογία, και γεωμορφολογία, αλλά και τις ιδιαιτερότητες του νομού, ενδείκνυται η κατασκευή φράγματος ως πλέον ενδεδειγμένος τρόπος, δεδομένου ότι η περιοχή του νομού διαρρέεται από δυο σημαντικούς ποταμούς, τον Βοιωτικό Κηφισό και τον Ασωπό, που μεταφέρουν σημαντικές ποσότητες επιφανειακών υδατικών απορροών. Λαμβάνοντας υπ’ όψιν τα παραπάνω, έλαβε χώρα ο προσδιορισμός θέσεων κατάλληλων για την κατασκευή φραγμάτων, με τη χρήση των εφαρμογών των Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών (GIS) ανοικτού κώδικα, τα οποία παρέχουν ζωτικής σημασίας πληροφορίες για την λήψη αποφάσεων που αφορούν σε διαδικασίες επιλογής θέσεων, και για τον λόγο αυτό εφαρμόζονται σε πολλούς τομείς έρευνας. Ως αποτέλεσμα, επιλέχθηκαν τρεις θέσεις, ως οι πλέον κατάλληλες για την κατασκευή φραγμάτων. Κατά τη διερεύνηση ελήφθησαν υπ’ όψιν κριτήρια: • Υδρολογίας • Γεωμορφολογίας • Γεωλογικής καταλληλότητας (για εξασφάλιση στεγανότητας κλπ) • Περιβάλλοντος • Σεισμοτεκτονικής • Οικιστικής ανάπτυξης • Πολιτιστικής Κληρονομιάς • Γεωργικού ενδιαφέροντος • Οικονομικού χαρακτήρα Κατά την εφαρμογή των ανωτέρω κριτηρίων επιλέχθηκαν, σε πρώτη φάση, τρεις θέσεις στις οποίες θα μπορούσαν να κατασκευαστούν φράγματα, οι οποίες είναι: ο Άγιος Βλάσσιος, ο Άγιος Γεώργιος, και το Κλειδί. Από τις τρεις αυτές κρίθηκε ότι η καταλληλότερη θέση για την κατασκευή φράγματος, είναι η θέση Αγίου Βλασσίου, χωρίς βέβαια να αποκλείεται το γεγονός ότι σε μεταγενέστερο στάδιο θα μπορούσαν να κατασκευαστούν φράγματα και στις υπόλοιπες δύο θέσεις. Στις επιλεγείσες θέσεις, με βάση τα κριτήρια που τέθηκαν, καθώς και τα χωρικά ερωτήματα ανοιχτών γεωγραφικών δεδομένων, σε επόμενο στάδιο θα πρέπει να γίνει μία επιτόπια έρευνα για την αξιολόγηση της προσβασιμότητας της κάθε περιοχής, του προσδιορισμού των εκτάσεων απαλλοτριώσεων, και γενικότερα για μία λεπτομερέστερη ανάλυση δεδομένων που απαιτεί η κατασκευή ενός τέτοιου έργου. Επιπλέον, στο στάδιο της επιτόπου έρευνας θα πρέπει να εγκατασταθούν σταθμηγράφοι για την εκτίμηση του ακριβούς όγκου νερού που διέρχεται, σε συνδυασμό με τη χρονική διάρκεια που απαιτείται.