Οι συμπληρωμές (co-payments) στα Δημόσια Συστήματα Υγείας: Η περίπτωση της Κύπρου

Abstract

Εισαγωγή: Οι περισσότερες κυβερνήσεις σήμερα βρίσκονται υπό συνεχή πίεση για περιορισμό των δαπανών υγείας, οι οποίες αυξάνονται διαχρονικά με αποτέλεσμα τη δημιουργία σοβαρών ελλειμμάτων. Η επιβολή τελών που καλούνται να πληρώσουν υπό μορφή συμπληρωμών οι χρήστες των υπηρεσιών υγείας στα δημόσια συστήματα υγείας είναι μία παγκοσμίως διαδεδομένη πρακτική, η οποία όμως αποτελεί μία αμφιλεγόμενη πολιτική ελέγχου της κρίσης υπηρεσιών υγείας. Τα τέλη χρησιμοποιούνται πρωτίστως για να μειώσουν τη ζήτηση (ελπίζοντας ότι θα αποθαρρύνουν τη λιγότερο αναγκαία) και δευτερευόντως για να αντλήσουν επιπλέον οικονομικούς πόρους για το σύστημα φροντίδας υγείας. Η διεθνής βιβλιογραφία είναι πλούσια επί του θέματος με υποστηρικτές και πολέμιους, με σοβαρά επιχειρήματα υπέρ και κατά σχετικά με τη σκοπιμότητα και τις συνέπειες από την επιβολή συμπληρωμών. Η Κύπρος μέχρι πρόσφατα ελάχιστα χρησιμοποίησε αυτό το εργαλείο. Τον Αύγουστο του 2013, με την ενθάρρυνση και της Τρόικα, εισήγαγε κάποιες συμπληρωμές σε μία (σχετικά περιορισμένη) δέσμη υπηρεσιών. Σκοπός: Σκοπός της παρούσας διατριβής είναι η καταγραφή και αξιολόγηση των επιπτώσεων από την επιβολή των συμπληρωμών στις δημόσιες υπηρεσίες υγείας στην Κύπρο και η εκτίμηση του βαθμού στον οποίο το μέτρο φαίνεται να είχε τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Σημαντικούς στόχους επίσης αποτελούν ο βαθμός στον οποίο περιορίστηκε η κατανάλωση υπηρεσιών υγείας λόγω της επιβολής χρεώσεων αλλά και η άποψη των ασθενών σχετικά με το μέτρο. Απώτερος στόχος είναι να εξαχθούν συμπεράσματα που θα χρησιμεύσουν στο σχεδιασμό και τη διαμόρφωση πολιτικής για βελτίωση της αποτελεσματικότητας των συμπληρωμών. Για τη διεξαγωγή της έρευνας, ως μέσο συλλογής δεδομένων χρησιμοποιήθηκε δομημένο ερωτηματολόγιο με κλειστές ερωτήσεις το οποίο συμπληρώθηκε με τη μέθοδο της συνέντευξης. Το δείγμα αποτέλεσαν 294 ασθενείς με δικαίωμα περίθαλψης στο δημόσιο σύστημα υγείας, οι οποίοι επισκέφτηκαν το Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας, το Παλιό Νοσοκομείο Λευκωσίας, τις Πρώτες Βοήθειες του Γενικού Νοσοκομείου Λευκωσίας και τα Κέντρα Υγείας Στροβόλου, Καϊμακλίου, Λακατάμειας, Λατσιών, Έγκωμης και Αγλαντζιάς. Η έρευνα διήρκεσε από τον Απρίλιο μέχρι τον Μάιο του 2014. Αποτελέσματα: Σύμφωνα με τα ευρήματα της μελέτης οι δημόσιες υπηρεσίες υγείας αφήνουν ικανοποιημένους τους μισούς χρήστες ενώ οι άλλοι μισοί δηλώνουν δυσαρεστημένοι από το δημόσιο σύστημα υγείας. Το 99% των ερωτηθέντων γνώριζαν για την υποχρεωτική καταβολή χρημάτων στο σύστημα υγείας και οι περισσότεροι από αυτούς ήξεραν και τα ακριβή ποσά των συμπληρωμών στις διάφορες υπηρεσίες. Η πλειοψηφία των χρηστών (75,1%) θεωρεί πως το ποσό των συμπληρωμών είναι πολύ χαμηλό/χαμηλό/μέτριο γεγονός που υποδεικνύει πως τα σημερινά ποσά των συμπληρωμών δεν θεωρούνται αποτρεπτικά ως προς τη χρήση των υπηρεσιών υγείας. Μέσα από τα αποτελέσματα διαπιστώνεται επίσης πως ένας σημαντικός αριθμός ασθενών (64,2%) ζητούν να μην καταβάλλονται τέλη σε όλες τις υπηρεσίες υγείας με τις Πρώτες Βοήθειες να συγκεντρώνουν το μεγαλύτερο ποσοστό εξαίρεσης. Το 62,9% των συμμετεχόντων ανέφερε πως δεν διαπίστωσε αλλαγές στις υπηρεσίες υγείας μετά τον Αύγουστο του 2013. Όπως προκύπτει και μέσα από την ανάλυση των προτάσεων των ασθενών για βελτίωση του συστήματος οι περισσότεροι ζητούν να υπάρξει βελτίωση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών και μείωση ή κατάργηση της αναμονής. Παράλληλα, όσον αφορά την προθυμία των χρηστών να καταβάλουν ένα ποσό για να πραγματοποιηθούν οι σχετικές βελτιώσεις το 50,9% δήλωσαν πρόθυμοι, ενώ το 49,1% δήλωσαν απρόθυμοι. Μέσα από τα ευρήματα αυτά φαίνεται πως ένα μεγάλο ποσοστό ασθενών διατηρεί επιφυλάξεις για το κατά πόσον τα χρήματα τα οποία συγκεντρώνονται από τις συμπληρωμές θα χρησιμοποιηθούν ορθολογιστικά για βελτίωση των υπηρεσιών στις εγκαταστάσεις υγείας. Τα κύρια αποτελέσματα δείχνουν πως το 7,1% των ασθενών αναγκάστηκαν να δανειστούν χρήματα για να χρησιμοποιήσουν τις υπηρεσίες υγείας ενώ όσον αφορά τις ανικανοποίητες ανάγκες, το 2,4% δεν ζήτησε από γιατρό να γράψει φάρμακα λόγο των συμπληρωμών και το 1% δεν ζήτησε από γιατρό να γράψει κάποια εξέταση λόγω των συμπληρωμών. Στα ερωτήματα κατά πόσον υπήρξε ανάγκη επίσκεψης η οποία δεν πραγματοποιήθηκε σε γενικό γιατρό, ειδικό γιατρό και οδοντίατρο τα ποσοστά που απάντησαν θετικά ήταν 2,7%, 3,1% και 0,7% αντίστοιχα. Το μεγαλύτερο σχετικά ποσοστό ανικανοποίητων αναγκών παρατηρείται στις Πρώτες Βοήθειες του Γενικού Νοσοκομείου Λευκωσίας αφού το 6,8% των ασθενών ανέφερε πως δεν πραγματοποίησε επίσκεψη λόγω των συμπληρωμών. Συμπεράσματα: Εν κατακλείδι, μέσα από τα ευρήματα της παρούσας έρευνας συνεπάγεται πως η εφαρμογή του μέτρου των συμπληρωμών στο δημόσιο σύστημα υγείας της Κύπρου δεν αποτελεί εμπόδιο πρόσβασης στις υπηρεσίες υγείας. Το μέτρο αυτό έχει αρκετές προοπτικές για βελτίωση των υπηρεσιών υγείας αν εφαρμοστεί προσεκτικά ως μέρος ενός ευρύτερου πακέτου αναδιάρθρωσης