Ευθανασία και ιατρική; Διλήμματα και απαντήσεις

Abstract

Αντικείμενο μελέτης αποτέλεσε το ακανθώδες δικαίωμα διάθεσης της ζωής από το ίδιο το άτομο ή διαφορετικά το δικαίωμα στην ευθανασία. Σκοπός της έρευνας ήταν η καταγραφή των απόψεων και της δυνητικής συμπεριφοράς Ελλήνων ιατρών σε ειδικότητες με ανίατους ασθενείς δεδομένου ότι στην Ελλάδα η ευθανασία αποτελεί ποινικό αδίκημα. Η έρευνα έγινε βάσει της ποιοτικής μεθόδου και σύμφωνα με τη δειγματοληψία ποσόστωσης. Το δείγμα αποτέλεσαν οχτώ ιατροί εξειδίκευσης εντατικολογίας και πέντε νευροχειρουργοί, εργαζόμενοι σε ένα από τα μεγαλύτερα νοσοκομεία της Ελλάδος με καθημερινές εφημερίες. Το μεθοδολογικό εργαλείο που επιλέχθηκε ήταν η σε βάθος συνέντευξη με τη μέθοδο της ημιδομημένης συνέντευξης. Αποτελέσματα: Αν και η ευθανασία στην πλειονότητά των εθνικών νομοθεσιών των κρατών απαγορεύεται, τα τελευταία χρόνια η εισαγωγή νέων διατάξεων για τα δικαιώματα του ασθενούς ενίσχυσε την αυτονομία αυτών. Όσον αφορά στην παθητική ευθανασία οι Έλληνες ιατροί είχαν να αναφέρουν περιστατικά για τα οποία αφού δεν υπήρχε καμία ελπίδα, δεν προχώρησαν σε παράταση ζωής. Η European Association of Palliative Care (EAPC), όμως, χαρακτηρίζει τη παραπάνω συμπεριφορά ως παρηγορητική καταστολή ή φροντίδα και απορρίπτει τον όρο παθητική ευθανασία. Πράξεις ή τουλάχιστον επιθυμίες ενεργητικής ευθανασίας από τη μεριά του ασθενούς δεν αναφέρθηκαν από κανέναν επαγγελματία υγείας. Γεγονός που αποδίδεται στις θρησκευτικές πεποιθήσεις των Ελλήνων. Επίσης, το συγγενικό περιβάλλον του ασθενούς (ειδικά σε ασθενείς με αδυναμίας επικοινωνίας) μπορεί να επηρεάσει τους ιατρούς στις αποφάσεις τους. Στην πλειοψηφία τους οι ιατροί ακολουθούν τις επιταγές των οικείων των ασθενών όταν πρόκειται για τη διατήρηση της υποστηρικτικής αγωγής. Εξάλλου πράξεις ευθανασίας επιφέρουν μεγάλο ψυχολογικό κόστος και στους ίδιους τους ιατρούς, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για παιδιά. Παρόλα αυτά, κι ενώ δεν υπάρχει εκπαιδευτική κατάρτιση για θέματα βιοηθικής και ιατρικής δεοντολογίας στους Έλληνες επαγγελματίες υγείας, οι περισσότεροι τίθενται υπέρ της νομιμοποίησης της ευθανασίας υπό αυστηρές προϋποθέσεις. Μια σημαντική πλευρά της αποποινικοποίησης της ευθανασίας που εντοπίστηκε είναι η ώθηση που μπορεί να δώσει στη δωρεά οργάνων. Συμπεράσματα: Το δικαίωμα στην ευθανασία παρουσιάζει μια ανομοιόμορφη δυναμική από χώρα σε χώρα και από κουλτούρα σε κουλτούρα. Βασικό επιχείρημα των υποστηρικτών της ευθανασίας είναι το δικαίωμα στην αξιοπρέπεια ενώ η παρηγορητική φροντίδα απευθύνεται σε εκείνους που δεν μπορούν να διαχειριστούν τον επικείμενο θάνατο. Οι Έλληνες ιατροί και η ελληνική κοινωνία είναι επιφυλακτικοί υπό τις παρούσες συνθήκες απέναντι σε περιστατικά ευθανασίας. Σε περίπτωση, όμως, νομιμοποίησης της είναι δεκτικοί υπό ένα αυστηρό νομικό πλαίσιο, το οποίο θα κατοχυρώνει τους ασθενείς και τους ιδίους τους ιατρούς λαμβανομένου υπόψη του ψυχολογικού κόστους που υφίστανται. Πριν, όμως, από οποιαδήποτε τέτοια ενέργεια ή συγχρόνως το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα πρέπει να εισάγει το μάθημα της βιοηθικής στις ιατρικές σχολές. Αν και στη παρούσα μελέτη το δείγμα ήταν μικρό, η επιλογή των ιατρών έγινε από ειδικότητες που διαχειρίζονται βαριά περιστατικά γιατί τα αιτήματα για ευθανασία προέρχονται συνήθως από αυτή την ομάδα ασθενών.