Ο ήχος του μεταδραματικού θεάτρου: Σώμα, Φωνή́, Μουσική, Χρόνος, Μνήμη

Abstract

Η διατριβή επιχειρεί να αναδείξει τη μουσική και ηχητική διάσταση του μεταδραματικού θεάτρου, τη λειτουργία των ηχοτοπίων δηλαδή στη σκηνή του 21ου αιώνα. Το θέμα αντιμετωπίζεται μέσα από την βιβλιογραφική έρευνα και τα συμπεράσματα που εξάγονται αποπειράται να εφαρμοστούν πρακτικά στην ανάλυση τριών παραστάσεων μεταδραματικού θεάτρου. Παρουσιάζεται μια σύντομη ανασκόπηση της σχέσης θεάτρου και μουσικής στη βάση μιας θεωρητικής προσέγγισης των εννοιών της μνήμης, του χρόνου και του ρυθμού, καθώς και ανάλυση των συνδηλώσεών τους στη μεταδραματική σκηνή σε επιλεγμένες παραστάσεις. Αναλυτικότερα, στο πρώτο κεφάλαιο αναλύεται η επίδραση του ηχοτοπίου στον ελλειπτικό / κρυπτικό λόγο του μεταδραματικού θεάτρου και οι τρόποι με τους οποίους αυτός υποκαθίσταται / επαναδομείται από τη μουσική. Επιχειρείται η διερεύνηση της φαινομενολογίας της αντίληψης ως προς το θεατρικό ηχοτοπίο και το αποτύπωμα από την παρουσία / απουσία των ήχων επάνω στο συναίσθημα και την ενσυναίσθηση θεατών και ερμηνευτών, φαινόμενα θεμελιωμένα σε προ-γλωσσικές και προ-συνειδητές δομές. Στο δεύτερο κεφάλαιο εξετάζεται γενικά ο ήχος και οι λειτουργίες του στη μεταδραματική σκηνή. Πιο συγκεκριμένα: η ηχητική σημειολογία, η σχέση του ήχου με τα σώματα ηθοποιών και θεατών, η εκφορά της φωνής του ηθοποιού και ο τρόπος με τον οποίο τα ηχοτοπία λειτουργούν καθοριστικά μέσα στο περιβάλλον των σύγχρονων παραστάσεων στο επίπεδο υποκατάστασης του λόγου, εξέλιξης της πλοκής και απόδοσης του συναισθήματος. Στο τρίτο κεφάλαιο σκιαγραφείται η διττή φύση της μουσικής στο μεταδραματικό θέατρο, είτε ως συνθετική δύναμη είτε ως αποδομητική. Εξετάζεται ο ρόλος της μουσικής / ηχητικότητας ως προς τη συναισθηματική θερμοκρασία, καθώς και η δόμηση του σκηνικού χώρου μέσα από το τέμπο και την κίνηση. Αναδεικνύεται ο τρόπος με τον οποίο ο θεατρικός χρόνος κυλά μέσα από την σκηνοθετική ανάγνωση της παράστασης ως παρτιτούρας και το πώς ο χρόνος αυτός σε αντιδιαστολή με τον γραμμικό διέπεται από κυκλικότητα. Το τέταρτο κεφάλαιο, που εστιάζει στο εφαρμοσμένο / παραστασιακό μέρος της εργασίας αναδεικνύει τη συγκρότηση της υφολογικής ταυτότητας των παραστάσεων μέσα από τη συνεργασία σκηνοθέτη / μουσικοσυνθέτη και την ενσωμάτωση σε αυτές θεατρικών / ηχητικών σημείων. Αναλύεται ο τρόπος με τον οποίο εκδιπλώνονται η μουσικότητα και η χορικότητα λειτουργώντας ως έννοιες συνδεδεμένες με το ηχοτοπίο. Ταυτόχρονα γίνεται αναφορά στο πώς εισάγεται η θεατρική πράξη στη Δημόσια Σφαίρα. Τέλος, παρουσιάζεται ο τρόπος με τον οποίο το ηχοτοπίο επηρεάζει τον ορίζοντα προσδοκιών των θεατών μέσα από την τελετουργία του ήχου και την εγγραφή του στη σκηνή.