Οι πόλεις του αύριο: Λύσεις και προκλήσεις

Abstract

Σύμφωνα με τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, ο αστικός πληθυσμός αναμένεται να αυξηθεί κατά σχεδόν 600 εκατομμύρια μέχρι το 2030. Αυτήν τη στιγμή υπάρχουν 34 πόλεις σε όλο τον κόσμο με περισσότερους από 10 εκατομμύρια κατοίκους, οι λεγόμενες μεγαλουπόλεις (megacities). Οι πόλεις αντιμετωπίζουν μια ποικιλία αλληλένδετων προκλήσεων, όπως η ρύπανση, η φτώχεια και η ανισότητα, η γήρανση των υποδομών, η υπερκατανάλωση πόρων, οι αλλαγές στη χρήση γης, ο αντίκτυπος στη βιοπικιλότητα και η κλιματική αλλαγή. Είναι προφανές ότι απαιτείται μετασχηματιστική αλλαγή στις πόλεις με φιλόδοξες, ολοκληρωμένες δράσεις, που ζητούν αλλαγές στα πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά συστήματα. Το θεωρητικό υπόβαθρο που διέπει τον συνεχή μετασχηματισμό των πόλεων και τον σχεδιασμό τους επικεντρώνεται σε μια διεπιστημονική προσέγγιση υπό την επίδραση του διδύμου: «Έξυπνη και Πράσινη Μετάβαση». Το μοντέλο της «Πόλης των 15 λεπτών», το οποίο προτάθηκε το 2016 από τον καθηγητή Carlos Moreno, αποτελεί ένα σχετικά νέο τρόπο σκέψης για τον αστικό σχεδιασμό που επικεντρώνεται στην ανθρώπινη κλίμακα και την εμπειρία της πόλης. H βασική του παραδοχή είναι ότι οι πόλεις πρέπει να σχεδιάζονται έτσι ώστε, σε απόσταση 15 λεπτών με τα πόδια ή με ποδήλατο από την κατοικία τους, οι πολίτες να είναι σε θέση να καλύψουν όλες τις καθημερινές τους ανάγκες: εργασία, σπίτι, φαγητό, υγεία, εκπαίδευση, πολιτισμός, αθλητισμός και αναψυχή. Διερευνώντας τη δυνατότητα εφαρμογής αυτής της ιδέας σε μια πόλη της Ελλάδας ή της Κύπρου, με τη βοήθεια της τεχνικής SWOT analysis και με γνώμονα τις τέσσερις διαστάσεις που αυτή η έννοια ενσωματώνει (πυκνότητα, εγγύτητα, ποικιλομορφία και ψηφιοποίηση), διαφάνηκε πως αυτές οι πόλεις διαθέτουν καταρχάς τα εγγενή χαρακτηριστικά που ευνοούν αυτό το μοντέλο πόλης. Η επιτυχημένη υλοποίησή του όμως σύμφωνα με τις αρχές που το διέπουν, απαιτεί έργα υποδομής που προϋποθέτουν πολιτική βούληση, εξασφάλιση χρηματοδότησης, αλλά και αποδοχή και συν-σχεδιασμό από τους πολίτες. Ως παράδειγμα πραγματικής εφαρμογής ελήφθη μία πυκνοδομημένη δημοτική κοινότητα του Δ. Θεσσαλονίκης και αναζητήθηκαν οι υπάρχουσες χρήσεις γης μέσα σε ομόκεντρους κύκλους για 15λεπτες μετακινήσεις βάδην και ποδήλατο. Λόγω της χωροταξικής διαμόρφωσης της περιοχής και των υπολοίπων χαρακτηριστικών της, μελετήθηκε επιπρόσθετα ο σχεδιασμός σε επίπεδο συνοικιών για 10λεπτη μετακίνηση με τα πόδια, καθώς προς το παρόν οργανωμένο δίκτυο ποδηλατοδρόμων στη Θεσσαλονίκη δεν υπάρχει, και έγιναν ορισμένες προτάσεις για την υλοποίησή του.