Ο ρόλος των Μεσογειακών οπωρώνων στην παροχή οικοσυστημικών υπηρεσιών

Abstract

Η παρούσα έρευνα εστιάζει στη δυναμική σχέση ανάμεσα στις γεωργικές πρακτικές (ΓΠ) και τις παρεχόμενες οικοσυστημικές υπηρεσίες (ΟΥ) σε δυο καλλιεργητικά συστήματα, συμβατικής και βιολογικής γεωργίας 52 οπωρώνων στην Κύπρο. Η επιλογή των γεωργικών πρακτικών χαρακτηρίζει τον τρόπο άσκησης της γεωργίας στους οπωρώνες, αλλά παράλληλα αυτές αλληλοεξαρτώνται με το ευρύτερο περιβάλλον και επιδρούν στις παρεχόμενες οικοσυστημικές υπηρεσίες παροχής, ρύθμισης, αλλά και πολιτιστικές υπηρεσίες. Η μορφή των γεωργικών πρακτικών (βιολογική-συμβατική) και η ένταση εφαρμογής τους στους οπωρώνες επιφέρει μεταβολές στην ισορροπία των αγροοικοσυστημάτων και στις σχετικές οικοσυστημικές υπηρεσίες. Συχνά οι αυξημένες εισροές χημικών και φυσικών πόρων αντανακλούν σε μείωση των παρεχόμενων Οικοσυστημικών Υπηρεσιών, γεγονός το οποίο είναι μετρήσιμο σε πρώτο χρόνο με τη ποσοτικοποίηση περιβαλλοντικών και άλλων παραμέτρων. Για τον εντοπισμό των πιο πάνω επιδράσεων και συνδέσεων αναπτύχθηκαν δυο ενοποιητικά πλαίσια ως εξής: το πρώτο πλαίσιο συνέδεσε τις ασκούμενες ΓΠ, τις εδαφικές ιδιότητες και τα χαρακτηριστικά των οπωρώνων με τις ΟΥ, ενώ το δεύτερο τοποθέτησε τις ΟΥ στους οπωρώνες στο πλέγμα Νερού-Ενέργειας-Τροφής-Κλίματος (ΝΕΤΚ), με τη χρήση των βασικών περιβαλλοντικών δεικτών (αποτύπωμα άνθρακα, αποτύπωμα νερού, ένταση χρήσης ενέργειας και παραγωγικότητα οπωρώνων). Στη συνέχεια και για τα δυο πλαίσια, οι υπό μελέτη οπωρώνες αξιολογήθηκαν ως προς την ικανότητα τους για στήριξη των οικοσυστημικών υπηρεσιών. Επιπρόσθετα με την εφαρμογή και σύγκριση έξι μεθόδων οι οποίες βασίζονταν σε αλλομετρικές εξισώσεις, εκτιμήθηκε η ικανότητα δέσμευσης CO2 από μικτούς οπωρώνες. Τα κύρια αποτελέσματα της μελέτης συνοψίζονται ως εξής: - Οι βιολογικοί μικτοί οπωρώνες παρουσιάζουν αυξημένο δυναμικό υποστήριξης των ΟΥ, ενώ οι συμβατικοί οπωρώνες δύνανται με τροποποιήσεις των εφαρμοζόμενων ΓΠ να παρέχουν επίσης ικανοποιητικό δυναμικό υποστήριξης ΟΥ. - Οι βιολογικοί οπωρώνες ακρόδρυων παρουσίασαν υψηλότερη ικανότητα παροχής ΟΥ, έναντι συμβατικών οπωρώνων ακρόδρυων, αλλά και έναντι βιολογικών και συμβατικών οπωρώνων πυρηνοκάρπων, κατά τη σύνδεση των βασικών παραμέτρων του πλέγματος ΝΕΤΚ με τις ΟΥ στην περίπτωση των μικτών οπωρώνων. - Οι βιολογικοί μικτοί οπωρώνες είναι ιδανικοί για τη μετάβαση σε μειωμένες ή μηδενικές εκπομπές άνθρακα και τη βιώσιμη χρήση νερού και ενέργειας στη γεωργία. Σε σχέση όμως με την επισιτιστική ασφάλεια, τα συστήματα αυτά έχουν χαμηλότερη προσφορά τροφής από ότι οι συμβατικοί οπωρώνες. - Τα αποτελέσματα ποσοτικοποίησης της δέσμευσης άνθρακα (CO2seq) στη βιομάζα δέντρων σε 49 μικτούς οπωρώνες, για έξι διαφορετικές μεθόδους υπολογισμού, υπέδειξαν διαφορές μεταξύ των εφαρμοζόμενων μεθόδων. Η έρευνα αυτή, τονίζει την ανάγκη κατασκευής αλλομετρικών εξισώσεων που να βασίζονται στο είδος και στη γεωγραφική περιοχή. Οι γενικευμένες δασικές αλλομετρικές εξισώσεις δεν εφαρμόζονται σε μικτούς οπωρώνες καθώς υποεκτιμούν τη βιομάζα και τη δέσμευση άνθρακα σε σχέση με τις εξισώσεις οπωροφόρων ειδών. Πέρα από τα βασικά ευρήματα, η παρούσα μελέτη επιτρέπει την ταχεία σύνδεση των γεωργικών πρακτικών και του πλέγματος ΝΕΤΚ με τις οικοσυστημικές υπηρεσίες και εκτίμηση της ικανότητας των βιολογικών και συμβατικών οπωρώνων να συμβάλουν στην υποστήριξη της περιβαλλοντικής υγείας των αγροοικοσυστημάτων. Τα αποτελέσματα της μελέτης είναι σημαντικά για την διαχείριση μικτών οπωρώνων και την υιοθέτηση γεωργικών πρακτικών με δυνατότητα υποστήριξης οικοσυστημικών υπηρεσιών και συμβολής τους στον μετριασμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής.