Αρχαιοκαπηλία, παρακίνηση διακίνηση αρχαιοτήτων και το δίκτυο ανάμεσα σε ιδιώτες συλλέκτες, οίκους δημοπρασιών και μουσεία: Η περίπτωση των γλυπτών Khmer

Abstract

Το παράνομο εμπόριο αρχαιοτήτων θεωρείται ως ένα από τα σημαντικότερα και διαχρονικά προβλήματα σε θέματα διατήρησης της πολιτιστικής κληρονομιάς. Σκοπός της παρούσας μεταπτυχιακής εργασίας είναι η μελέτη του τρόπου με τον οποίο λειτουργεί το παράνομο εμπόριο αρχαιοτήτων, ενώ επίσης αναλύθηκε η περίπτωση των αγαλμάτων Khmer τα οποία βρέθηκαν στον οίκο δημοπρασιών Sotheby’s και το Metropolitan Museum of Art. Η Καμπότζη έχει δώσει ιδιαίτερη βαρύτητα στην αποκατάσταση της πολιτιστικής της κληρονομιάς, ενώ είναι μια από τις λίγες χώρες οι οποίες έχουν επικυρώσει όλες τις διεθνείς συμβάσεις για την αντιμετώπιση του παράνομου εμπορίου. Για την εκπόνηση της βιβλιογραφικής έρευνας αξιοποιήθηκαν πρωτογενείς και δευτερογενείς επιστημονικές πηγές, καθώς επίσης και διεθνείς συμβάσεις και νομοθεσίες. Το παράνομο εμπόριο πολιτιστικών αντικειμένων αποτελεί ένα ολοκληρωμένο δίκτυο το οποίο περιλαμβάνει ανασκαφείς, εμπόρους αρχαιοτήτων, ιδιώτες συλλέκτες, οίκους δημοπρασιών, ακόμη και μουσεία. Έχουν καταγραφεί διάφοροι τρόποι με τους οποίους μπορεί ένα πολιτιστικό αντικείμενο να διακινηθεί παράνομα. Για το λόγο αυτό, έχουν δημιουργηθεί διεθνείς συμβάσεις, εθνικές νομοθεσίες, καθώς και κώδικες δεοντολογίας ως προς την απόκτηση των πολιτιστικών αντικειμένων. Ειδικότερα, στην περίπτωση των οίκων δημοπρασιών και των μουσείων, πριν από την απόκτηση ενός πολιτιστικού αντικειμένου είναι σημαντικό να αξιολογείται κατά πόσο έχει προέλθει από παράνομο δίκτυο αγοραπωλησιών. Όσον αφορά τα αγάλματα τα οποία βρέθηκαν στον οίκο δημοπρασιών Sotheby’s και το Metropolitan Museum of Art, ύστερα από αξίωση της Καμπότζης για επιστροφή τους ως «κλεμμένες» αρχαιότητες, τόσο ο οίκος δημοπρασιών όσο και το μουσείο αποδέχτηκαν το αίτημα της Καμπότζης. Η επιστροφή των αγαλμάτων πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια της καλής συνεργασίας μεταξύ των εμπλεκόμενων μερών. Ωστόσο, τα ευρήματα τα οποία προέκυψαν κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων ενέχουν αμφιβολίες για την ηθική στάση του οίκου δημοπρασιών και του μουσείου ως προς την απόφασή τους να επιστρέψουν λόγω καλής θέλησης τα αγάλματα Khmer στην Καμπότζη. Υποστηρίζεται ότι, η συγκεκριμένη ενέργεια περισσότερο αποτέλεσε μια επιτακτική λύση ώστε να μην υπάρξουν κυρώσεις και επηρεαστούν η φήμη και το κύρος του οίκου δημοπρασιών Sotheby’s και του Metropolitan Museum of Art. Γενικότερα, για την αντιμετώπιση του παράνομου εμπορίου πολιτιστικών αντικειμένων αποτελούν καθοριστικούς παράγοντες, η πρόθεση συνεργασίας μεταξύ των εμπλεκόμενων μερών, η τήρηση της νομοθεσίας και η θέσπιση ηθικών και δεοντολογικών προτύπων.