Αλγοριθμική διαφάνεια και λογοδοσία στα συστήματα συστάσεων. Συστηματική ανασκόπηση της βιβλιογραφίας

Abstract

Οι αλγόριθμοι αποκτούν όλο και μεγαλύτερη δύναμη και επιρροή στην εποχή της ψηφιακής επικοινωνίας. Η επίδραση και τα αποτελέσματά τους καθίστανται φανερά σε πολλές καθημερινές δραστηριότητες του ανθρώπου αλλά και στο ευρύτερο κοινωνικό, οικονομικό, πολιτικό και θεσμικό πεδίο. Όσο η ισχύς και η διείσδυση των αλγοριθμικών συστημάτων ενισχύονται, τόσο περισσότερο χρήζουν αναλύσεως και έρευνας τα ζητήματα της αλγοριθμικής διαφάνειας και λογοδοσίας. Αυτές οι δύο έννοιες, βασικές προϋποθέσεις για την εύρυθμη και ορθή λειτουργία των αλγορίθμων αλλά και για την προστασία βασικών δικαιωμάτων των χρηστών, βρίσκονται στο επίκεντρο της μελέτης μας. Για να τις προσεγγίσουμε, αξιοποιήσαμε το πολύτιμο εργαλείο της ενοποιημένης μηχανής αναζήτησης «Τεύκτρος» (EBSCO Discovery Service) από την ελεύθερη πρόσβαση που είχαμε από το Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου. Από την αναζήτηση, καταλήξαμε και επιλέξαμε 18 επιστημονικά άρθρα που σχετίζονται με τις έννοιες και τα ζητήματα της αλγοριθμικής διαφάνειας και λογοδοσίας αλλά και τις προκαταλήψεις. Όλα αυτά κυρίως αναφορικά με τα συστήματα συστάσεων, τα οποία αξιοποιούνται ευρέως για εμπορικούς, εταιρικούς, πολιτικούς ή άλλους σκοπούς. Στόχος αυτής της ποιοτικής έρευνας είναι μια συγκριτική ανάλυση των παραπάνω όρων και της εφαρμογής τους στην καθημερινή ζωή, εντοπίζοντας τα κοινά σημεία που θα μπορούσαν να αναδείξουν καλύτερα τα θέματα της αλγοριθμικής διαφάνειας και λογοδοσίας και την εξασφάλιση μεγαλύτερης ισορροπίας στη σχέση μεταξύ αλγοριθμικών συστημάτων – παρόχων- χρηστών. Η μέθοδος που ακολουθούμε στηρίζεται στην επιστημονική τεκμηρίωση του μοντέλου βιβλιογραφικής επισκόπησης Creswell. Τα αποτελέσματα παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον και προσφέρουν το έναυσμα και το κίνητρο για την περαιτέρω ανάλυση και διερεύνηση των εννοιών της αλγοριθμικής διαφάνειας και λογοδοσίας ώστε η συμμετοχή όλων (σχεδιαστών των αλγορίθμων και των συστημάτων που στηρίζονται σε αυτούς- παρόχων- ρυθμιστικών αρχών και χρηστών) να είναι πιο ενεργή προς την κατεύθυνση διασφάλισης μιας πιο δημοκρατικής λειτουργίας των συστημάτων, μεγαλύτερης πρόσβασης σε αυτά αλλά και προς την κατεύθυνση μείωσης των προκαταλήψεων και των μεροληψιών.