Χαρτογράφηση εικαστικών Κύπρου. Το παράδειγμα της Λάρνακας
Επιτομή
Η παραγωγή προϊόντων τα οποία δεν έχουν καθαρά πρακτική αξία δεν είναι νεοσύστατη έννοια, αλλά αντίθετα είναι τόσο παλιά όσο και η ίδια η ανθρώπινη κοινωνία. Οι άνθρωποι με δημιουργική φαντασία και ταλέντο υπήρχαν ανέκαθεν, ενώ τα προϊόντα και οι υπηρεσίες τους έχουν μια πολιτισμική σημασία η οποία δε συνδέεται άμεσα ή απαραίτητα με το κόστος παραγωγής τους (BOP Consulting, 2010). Ως κοινωνικό φαινόμενο η εικαστική παραγωγή πολιτιστικού προϊόντος συνδέεται άμεσα με την εξελικτική πορεία της ανθρώπινης κοινωνίας. Παράλληλα οι προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει η σύγχρονη κοινωνία είναι σύνθετες και περίπλοκες, λόγω των διαχρονικών μεταρρυθμίσεων που επηρεάζουν τόσο την ίδια την κοινωνία, όσο και τον πολιτισμό, την οικονομία και την τεχνολογία. Η αλληλεξάρτηση που χαρακτηρίζει τα έθνη στη σύγχρονη μορφή τους, ενισχύει τις προκλήσεις αυτές, καθιστώντας αναγκαίο συστατικό στη σύσταση πολιτικών την υιοθέτηση αναπτυξιακών στρατηγικών. «Η έννοια της «δημιουργικής και πολιτιστικής οικονομίας» αναπτύσσεται σε όλο τον κόσμο ως διεπαφή μεταξύ πολιτισμού, οικονομίας και τεχνολογίας», όπως υπογραμμίζεται σε ανάλογη βρετανική έρευνα, εξηγώντας ότι ο κόσμος μας κυριαρχείται όλο και περισσότερο από εικόνες, σύμβολα και ιδέες οι οποίες δημιουργούν νέες θέσεις εργασίας, νέο πολιτισμό και έχουν τη δυνατότητα να υποστηρίξουν τα πλάνα ανθρωποκεντρικής βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης (BOP Consulting, 2010).
Ο ρόλος που κατέχει ο πολιτισμός στην ανάπτυξη αναδείχθηκε τις τελευταίες δεκαετίες ως καίριο πολιτικό ζήτημα, καθώς αποτελεί σημαντικό θέμα στις διεθνείς συζητήσεις που αφορούν τη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη. Το φαινόμενο των Δημιουργικών Βιομηχανιών έχει μια θεμελιακή θέση στις πολιτικές για τον πολιτισμό σε παγκόσμια κλίμακα, λόγω κυρίως των πολύπλευρων δυνατοτήτων που κρύβει το πεδίο. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε σε αυτό το σημείο, ότι πρακτικά το φαινόμενο αυτό δε λειτουργεί μεμονωμένα, αλλά μόνο ως πυρήνας συνδέσεων με άλλους τομείς μπορεί να αποτελέσει πηγή καινοτομίας για την ευρύτερη οικονομία. Οι δυνατότητες που κρύβει το πεδίο είναι αδιαμφισβήτητα μεγάλες. Εντούτοις, η ταχεία πορεία εξέλιξής του δημιουργεί τεράστιες προκλήσεις, τόσο στο θέμα των ιδιωτικών επενδύσεων, όσο και για τις κυβερνήσεις που επιβάλλεται να κατανοήσουν καλύτερα τους τρόπους με τους οποίους εξελίσσεται ο τομέας, ούτως ώστε να αναπτύξουν τις κατάλληλες πολιτικές (BOP Consulting, 2010). Στην Κύπρο, και πιο συγκεκριμένα στη Λάρνακα, είναι ελάχιστα γνωστά για τη θέση και το μέγεθος της δημιουργικής βιομηχανίας, άρα κατ’ επέκταση και για τις ανάγκες που υπάρχουν στον τομέα. Οι εικαστικές τέχνες, στα πλαίσια των δημιουργικών βιομηχανιών, ως μέσο παραγωγής σύγχρονου πολιτισμικού προϊόντος, εμπνέουν τη σύγχρονη ζωή και διαμορφώνουν την κοινωνία.
Οι εικαστικές επιχειρήσεις έχουν παρουσιάσει ραγδαία πορεία ανάπτυξης στην πόλη της Λάρνακας τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα μετά την οικονομική κρίση που αντιμετώπισε η χώρα. Αναγνωρίζοντας τις πολύπλευρες αναπτυξιακές δυνατότητες του τομέα, η μελέτη αποσκοπεί αρχικά να σημειώσει τη χρησιμότητα των εικαστικών τεχνών, καλλιτεχνών και επιχειρήσεων, στην ευρύτερη κοινωνία και να υπογραμμίσει την σημαντικότητα του ρόλου αυτών στις μελλοντικές στρατηγικές ανάπτυξης. Μέσα από μια βιβλιογραφική ανασκόπηση επιστημονικών ερευνών, η μελέτη επιχειρεί να προσεγγίσει τον τομέα των εικαστικών τεχνών από διαφορετικές παραμέτρους, καθώς και να διερευνήσει τον ρόλο τους έξω από τα όρια του πολιτιστικού πεδίου. Τομείς όπως η βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη, ο πολιτιστικός τουρισμός και η αστική αναγέννηση έχουν βασιστεί σε μεγάλο βαθμό στις σύγχρονες μορφές εικαστικής τέχνης, έχοντας θετικά αποτελέσματα, με πολλαπλά παραδείγματα επιτυχίας ανά το παγκόσμιο. Η ραγδαία τεχνολογική ανάπτυξη κατέχει το δικό της ρόλο σε αυτή την πορεία, ανοίγοντας νέους ορίζοντες και εισάγοντας νέα εργαλεία και μέσα επικοινωνίας του πολιτιστικού πεδίου με το ευρύτερο κοινό. Η χαρτογράφηση, ως εργαλείο, λειτουργεί πρωτίστως υποστηρικτικά στο πεδίο των δημιουργικών βιομηχανιών, σε αυτή την περίπτωση ειδικά στον τομέα των εικαστικών τεχνών, επιχειρώντας να αυξήσει τις δυνατότητες ανάπτυξης καθώς και να ενισχύσει εις βάθος την κατανόηση του κοινού για τη σημαντικότητά του ρόλου τους. Η εν λόγω εργασία ευελπιστεί να συμβάλει στην προβολή και την κοινή γνώση και εμπειρογνωμοσύνη, σχετικά με τον αναδυόμενο τομέα των σύγχρονων εικαστικών τεχνών στην πόλη της Λάρνακας, καθώς και τις δυνατότητες οικονομικής ανάπτυξης και αστικής αναζωογόνησης, δια μέσου της ενίσχυσης του τομέα αυτού.
Η μελέτη διακρίνεται σε πέντε κεφάλαια. Πρωτίστως, στην εισαγωγή καθορίζονται ο σκοπός και οι στόχοι της έρευνας και περιέχει τη θεωρητική ανάλυση που διερευνά τον ορισμό και τα χαρακτηριστικά του πεδίου που μας απασχολεί στην παρούσα διατριβή. Στο δεύτερο κεφάλαιο γίνεται μια ευρύτερη ανάλυση του πεδίου των εικαστικών τεχνών σε οικουμενικό επίπεδο, τοποθετώντας το στη σύγχρονη εποχή και συσχετίζοντάς το με άλλους τομείς. Σε αυτό το κεφάλαιο διευκρινίζονται θεωρητικά πεδία που θα υποστηρίξουν τον σκοπό της έρευνας και θα βοηθήσουν στην καλύτερη κατανόηση του θέματος που διερευνάται. Το τρίτο κεφάλαιο περιέχει την ανάλυση του εργαλείου της χαρτογράφησης και παραδείγματα άλλων χωρών, τα οποία συμπεριλαμβάνονται στην έρευνα για την καλύτερη κατανόηση του ρόλου του και υποδεικνύουν τον θετικό αντίκτυπο της υιοθέτησης του εργαλείου. Στο τέταρτο κεφάλαιο αναπτύσσεται διεξοδικά η επιλογή της μεθοδολογίας που ακολουθήθηκε για την διεξαγωγή της έρευνας, καθώς και τους λόγους για τους οποίους επιλέχθηκε. Το πέμπτο και τελευταίο κεφάλαιο αναφέρει τα αποτελέσματα που αντλήθηκαν από την έρευνα και τα συμπεράσματα που προέκυψαν μέσα από την διατριβή. Τέλος στο Παράρτημα υπάρχει η αναφορά στα ερωτηματολόγια και άλλα ευρήματα που υποστηρίζουν το παρόν έντυπο.