Εντοπισμός περιοχών με μεγάλη επικινδυνότητα κατολισθήσεων / λασπορροών από δορυφορικά δεδομένα και ψηφιακά υψομετρικά μοντέλα εδάφους στο νομό Αχαϊας

Abstract

Ο χωρικός σχεδιασμός μεταξύ των βασικών του στόχων έχει ως σκοπό την ενίσχυση της αειφόρου και ισόρροπης κοινωνικό-οικονομικής ανάπτυξης, όπως επίσης την αύξηση της παραγωγικής διαδικασίας και την επίτευξη της κοινωνικής συνοχής. Σκοπός της παρούσας μεταπτυχιακής διατριβής είναι η χωροθέτηση ζωνών με μεγάλη επικινδυνότητα κατολισθήσεων / λασπορροών στο νομό Αχαΐας, μια περιοχή με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά όπως: (i) Γεωλογία (μεγάλη επιφανειακή εξάπλωση φλύσχη / αλλουβιακών αποθέσεων), (ii) Τεκτονική δραστηριότητα (εκτεταμένα συστήματα ρηγμάτων που συντάσσονται με το υδρογραφικό δίκτυο και την έντονη σεισμικότητα), (iii) Ακραία καιρικά φαινόμενα (βροχοπτώσεις) που επιδεινώνονται με τη συνεπαγόμενη κλιματική αλλαγή, και (iv) Εξαιρετικά έντονο ανάγλυφο με μεγάλες κλίσεις και εκτεταμένη κατά βάθος διάβρωση. Βάσει των παραπάνω χαρακτηριστικών, το αντικείμενο μελέτης της διατριβής διαρθρώνεται σύμφωνα με τα ακόλουθα ερευνητικά ερωτήματα, όπως: (i) Ποια η διαθεσιμότητα των ελεύθερων γεωγραφικών δεδομένων με συγκεκριμένους περιορισμούς ως προς την γεωγραφική διακριτική ικανότητα και την ακρίβεια, αλλά και ποιο θεματικό πληροφοριακό περιεχόμενο μας επιτρέπει να χωροθετήσουμε ζώνες και να τις αξιολογήσουμε ως προς την επικινδυνότητα κατολισθήσεων / λασπορροών, (ii) Ποια η νοηματική διατύπωση του προβλήματος: «εντοπισμός ζωνών με μεγάλη επικινδυνότητα κατολισθήσεων / λασπορροών» στη συγκεκριμένη περιοχή μελέτης, (iii) Ποια επίπεδα πληροφορίας (με βάσει τεχνικές ανάλυσης πεδίου) που θα δημιουργηθούν από τα διαθέσιμα ελεύθερα γεωγραφικά δεδομένα, θα συμμετάσχουν στη σύνθεση του χωρικού ερωτήματος, (iv) Πως θα υλοποιηθεί (formalization) το ερώτημα (ii) σε γεωγραφικό πληροφοριακό σύστημα ανοικτού κώδικα, και (v) Ποια η αξιολόγηση των δυνητικών αποτελεσμάτων και ο έλεγχος, του κατά πόσο μπορούν να χρησιμοποιηθούν ή να υποβοηθήσουν τη λήψη αποφάσεων. Η μεθοδολογική προσέγγιση της διατριβής δομήθηκε με βάση τα χωρικά ερωτήματα και τα γεωγραφικά δεδομένα, σύμφωνα με την ακόλουθη ερευνητική αλληλουχία, όπως: (i) Τη νοηματική πρόσληψη του προβλήματος και των αλληλο-συσχετιζόμενων γεωγραφικών παραμέτρων του, (ii) Τον εντοπισμό κατάλληλων γεωγραφικών δεδομένων (με συγκεκριμένες προδιαγραφές ακρίβειας και χωρικής διακριτικής ικανότητας), (iii) Τη σύνθεση των επιπέδων πληροφορίας και των παράγωγων τους στο περιβάλλον λογισμικού ανοικτού κώδικα, (iv) Την τυποποίηση του προβλήματος (formalization) στο περιβάλλον του λογισμικού ανοικτού κώδικα (QGIS, SAGA GIS) και υλοποίησης των χωρικών ερωτημάτων, καθώς (v) Τον έλεγχος και την αξιολόγηση. Συμπερασματικά, τα αποτελέσματα της διατριβής για την περιοχή μελέτης μπορούν να αναπτυχθούν σε τέσσερις βασικούς άξονες και να αναλυθούν κατ’ επέκταση σε επιμέρους τομείς, όπως: (i) Η χρήση των ελεύθερων πρόσβασης δεδομένων και ειδικότερα: (a) Του Ψηφιακού Μοντέλου Εδάφους SRTM, (b) Των Δορυφορικών Φωτογραφίων Landsat 7 (c) Των Θεματικών Χαρτών καλύψεων γης CORINE, και (d) Τα Ανοιχτά (Διανυσματικά) Δεδομένα, αποδείχθηκε ότι είναι αξιόπιστες πηγές που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε χωρική μοντελοποίηση καθώς και σε μέτριας διακριτικής ανάλυσης μελέτες, όπως οι δυνητικά περιβαλλοντικές μελέτες προέγκρισης χωροθέτησης και οι ρυθμιστικές χωροταξικές μελέτες. (ii) Τα υψομετρικά δεδομένα SRTM επέτρεψαν τον προσδιορισμό επιπέδων πληροφορίας που αναπαριστούν τις γεωμορφολογικές, υδρολογικές, γεωμορφομετρικές και υδρομηχανικές πληροφορίες στην περιοχή μελέτης. (iii) Τα επίπεδα πληροφορίας χρησιμοποιήθηκαν επιτυχώς για να προσδιορισθεί η φυσική υπογραφή (εντοπιότητα) της περιοχής στην οποία λαμβάνουν χώρα κατολισθήσεις και λασπορρόες στην περιοχή μελέτης. (iv) Η «εντοπιότητα» χρησιμοποιήθηκε για τον προσδιορισμό ζωνών με αντίστοιχα χαρακτηριστικά στην περιοχή μελέτης, επιτρέποντας τη δημιουργία ψηφιακών χαρτών, που θα συμβάλλουν καθοριστικά στη δυνατότητα λήψης αποφάσεων σε τοπικό, περιφερειακό και κρατικό επίπεδο.