Η αποβολή του τελικού /η/ μπροστά από άηχα κλειστά σύμφωνα: μια κοινωνιογλωσσολογική προσέγγιση

Abstract

Στόχος της παρούσας μελέτης είναι να ερευνήσει το φωνολογικό φαινόμενο της αποβολής του τελικού /n/ στην Πρότυπη Νέα Ελληνική στους τύπους i) της αιτιατικής ενικού του αρσενικού και του θηλυκού οριστικού άρθρου (τον, την) ii) της αιτιατικής ενικού του αρσενικού και θηλυκού αορίστου άρθρου (έναν, μίαν), iii) των αδύναμων τύπων της αιτιατικής ενικού της προσωπικής αντωνυμίας γ’ προσώπου σε αρσενικό και θηλυκό γένος επίσης (τον, την), iv) του δείκτη παρομοίωσης (σαν) και v) των δύο δεικτών άρνησης (δεν και μην) μπροστά από τα άηχα κλειστά σύμφωνα /k p t/ και το προστριβόμενο /t͡s/. Αυτό το χαρακτηριστικό της φωνολογίας τους διαπιστώνεται μέσα από δέκα μαγνητοφωνημένες συνεντεύξεις, οι οποίες περιλαμβάνουν αρχικά ανάγνωση συγκεκριμένου κειμένου και κατόπιν ελεύθερη και χαλαρή συνομιλία. Μετά τη σύντομη εισαγωγή στην έρευνα ακολουθεί η αναλυτική επισκόπηση της σχετικής με το θέμα βιβλιογραφίας, ελληνικής και ξένης, η οποία χρησιμοποιήθηκε για την αποπεράτωση της εργασίας. Ορίζεται σε αυτό το κεφάλαιο η επιστήμη της κοινωνιογλωσσολογίας, στον τομέα της οποίας υπάγεται η έρευνα, εκτίθενται οι απόψεις και σχετικές έρευνες σημαντικών ερευνητών, στο επίκεντρο των οποίων είναι αυτές του πρωτοπόρου σε αυτό το πεδίο William Labov. Μεγάλο κομμάτι του κεφαλαίου της επισκόπησης της βιβλιογραφίας αφιερώνεται στην παράθεση σχετικών με το τελικό – ν σημειώσεων των περιγραφικών γραμματικών της Νέας Ελληνικής, αλλά και στη διδακτορική διατριβή του Μικρού (1999), σχετικά με την κοινωνιολογική προσέγγιση φωνολογικών προβλημάτων της νέας ελληνικής βασιζόμενος στη φωνητική ποικιλία των έρρινων συμφώνων. Στη συνέχεια παρατίθενται οι ερευνητικοί σκοποί και στόχοι, καθώς και τα ερευνητικά ερωτήματα, που καλούνται να επιτευχθούν και να απαντηθούν αντιστοίχως μετά το πέρας της έρευνας. Ακολουθεί η μεθοδολογική προσέγγιση της εργασίας μέσω της έκθεσης των κριτηρίων επιλογής των ομιλητών, της διαδικασίας και των χαρακτηριστικών της συνέντευξης (διάρκεια, δομή και σχετικά έγγραφα) και του τρόπου καταγραφής των συνομιλιών. Έμφαση δίνεται εδώ στην περιγραφή του ψυχογλωσσολογικού μηχανισμού του παραδόξου του παρατηρητή (observer’s paradox), καθώς και στην προσπάθειά του ερευνητή για άμβλυνση αυτού του παραδόξου. Αναφέρεται επίσης ο τρόπος και η διαδικασία των απομαγνητοφωνήσεων των συνομιλιών για την εξαγωγή των αποτελεσμάτων. Στο επόμενο κεφάλαιο έχουμε τα αποτελέσματα, περιγραφή και ανάλυση της έρευνας συνοδευόμενα από πίνακες, στατιστικές αναλύσεις και σχόλια πάνω στα δεδομένα και στα αποτελέσματα που προέκυψαν. Τέλος, ακολουθούν τα συμπεράσματα πάνω σε αυτό το ερευνητικό θέμα, καθώς και οι προτάσεις για περεταίρω αξιοποίηση των δεδομένων και ανάπτυξη της έρευνας.