Επιπτώσεις των πυρκαγιών στο δάσος, περίπτωση Σαϊττά και όμβρια ύδατα στις πόλεις-διαχείριση διαμέσου κατάλληλης φύτευσης

Abstract

Η πιο κάτω Μεταπτυχιακή Διατριβή ασχολείται με τις δασικές πυρκαγιές και τις επιπτώσεις της στο δασικό περιβάλλον αλλά και στο ευρύτερο περιβάλλω που εκτίνεται στις κατοικημένες περιοχές και προκαλεί τα πλημμυρικά φαινόμενα. Εξετάζονται τρόποι αντιμετώπισης των φαινομένων αυτών αλλά και διάφοροι τρόποι φύτευσης όπως και άλλα μέτρα αποφυγής των πλημμυρικών φαινομένων. Επίσης γίνεται αναφορά σε δύο περιπτώσεις πεδίου, η μία είναι η πυρκαγιά στον Σαιττά 2007, τα στοιχεία δόθηκαν από το Τμήμα Δασών το 2016, αλλά και άλλη τα πλημμυρικά φαινόμενα στην κατάντη περιοχή καμένης περιοχής (Τσάδα) στην Κάτω Πάφο. Οι δασικές πυρκαγιές αποτελούν στις μέρες μας, ένα από τα σημαντικότερα περιβαλλοντικά προβλήματα. Σε κάθε καλοκαιρινή περίοδο οι πυρκαγιές κατακαίγουν τεράστιες δασικές εκτάσεις παγκόσμια αλλά πολύ περισσότερο στην Ευρώπη όπου παρατηρούνται ψηλές θερμοκρασίες που ευνοούν τις πυρκαγιές. Η μεγάλη έκταση τους τα τελευταία χρόνια στην Κύπρο αλλά και στον κόσμο γενικά προβληματίσει όλους όσους έχουν αντίληψη για το μέγεθος των επιπτώσεων τόσο στην πανίδα όσο και στην χλωρίδα. Η εργασία αυτή εστιάζεται πάνω στο πρόβλημα αυτό και πιο συγκεκριμένα στο αυξητικό φαινόμενο των πυρκαγιών και τους παράγοντες που το επηρεάζουν, όπως επίσης και στις επιπτώσεις τόσο στην υδρολογία όσο και στις ιδιότητες του εδάφους αλλά και στνη διάβρωση που συντελείται μετά την πυρκαγιά σε μια λεκάνη απορροής. Ειδική μνεία γίνεται για τα αντιπλημμυρικά έργα που εφαρμόστηκαν σε δρόμους της Κ. Πάφου στους οποίους κατάληγαν μεγάλες ποσότητες όμβριων υδάτων σε κατάντη περιοχή πυρόπληκτων περιοχών όπως της Τσάδας. Ακόμη γίνεται αναφορά στις καταστροφικές συνέπειες της φωτιάς στον Σαιιτά το 2007 η οποία προκάλεσε τεράστιες καταστροφές και τα μέτρα που πάρθηκαν για αναδάσωση αλλά και αποκατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος όσο αυτό είναι δυνατό, οι πληροφορίες αυτές μας δόθηκαν αυτούσιες από το Τμήμα Δασών. Στην πτυχιακή αυτή εργασία συστήνονται τρόποι αντιπλημμυρικών έργων εντός κατοικημένων περιοχών για μετριασμό των επιπτώσεων στην κατάντη περιοχή πυρόπληκτων περιοχών αλλά και τρόπους μετριασμού των καταστροφικών επιπτώσεων. Η μεθοδολογία που χρησιμοποιείται είναι η SWOT ανάλυση με την οποία αξιολογούνται τα δυνατά, αδύνατα σημεία καθώς και οι ευκαιρίες και απειλές και στις δύο περιπτώσεις του καμένου δάσους του Σαιτά αλλά και στην περίπτωση των πλημμυρικών φαινομένων σε κατάντη καμένη περιοχή της Πάφου και πως επηρεάστηκαν από πλημμυρικά φαινόμενα οι τρείς οδικές αρτηρίες της Κάτω Πάφου. Σκοπός και στόχος της ανάλυσης αυτής είναι εύρεση λύσεων άμεσων και αποτελεσματικό για αποκατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος αλλά και μετριασμό των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από την πυρκαγιά στον Σαιττά. Ενώ στόχος και σκοπός στην δεύτερη περίπτωση είναι να παρθούν εκείνα τα μέτρα προστασία από τα πλημμυρικά φαινόμενα στην πόλη της Κάτω Πάφου, στην κατάντη περιοχή των πυρόπληκτων περιοχών και αποφυγή δυσάρεστων επιπτώσεων στην καθημερινότητα αλλά και την ζωή των ανθρώπων. Η SWOT ανάλυση είναι ένα εργαλείο που βοηθά στην καταγραφεί και αποκρυσταλλωποιήσει ιδεών και επικεντρώνει την προσοχή στην εφαρμογή των κατάλληλων πολιτικών που θα οδηγήσουν στην υλοποίηση των ιδεών αυτών. Σαν εργαλείο η ανάλυση SWOT δεν είναι μια πλήρης μελέτη ενός υπό εξέταση θέματος αλλά είναι ένα χρήσιμο και συμπληρωματικό μέσο για να γίνεται προκαταρτική διερεύνηση και εξαγωγή βασικών πρωταρχικών συμπερασμάτων. Η λέξη SWOT προκύπτει από τις αγγλικές λέξης: Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threats δηλαδή Δυνατά σημεία, Αδύνατα σημεία, Ευκαιρίες, Απειλές. Ενώ υπάρχουν διάφορες απεικονίσεις της ανάλυσης SWOT, όπως φαίνεται πιο κάτω. Επίσης συστήνονται τρόποι Πρόληψης δασικών πυρκαγιών που είναι ο κυριότερος παράγοντας για αποφυγή των αλυσιδωτών επιπτώσεων στο Περιβάλλον και κατά συνέπεια στα πλημμυρικά φαινόμενα που επηρεάζουν άμεσα την καθημερινότητα των ανθρώπων. Πρόσθετα συστήνονται μέτρα για την προστασία από πυρκαγιές που είναι:  Τον περιορισμό του αριθμού των δασικών πυρκαγιών καθώς και την έκταση τους  Την χρήση σύγχρονων Τεχνολογιών για άμεση ανίχνευση  Ταχεία επέμβαση και αποτελεσματική κατάσβεση  Πρόληψη και άμεση κατάσβεση  Διαφώτιση  Περιπολίες  Εφαρμογή αυτόματου συστήματος ανίχνευση πυρκαγιών  Εφαρμογή προκατασταλτικών μέτρων. Προτείνονται τρόποι φύτευσης και ευστάθειας πρανών αλλά και συγκρατήσεις πρανών ώστε να αποφευχθούν κατολισθήσεις αλλά και η μεταφορά των όμβριων υδάτων εντός των κατοικημένων περιοχών. Με την SWOT ανάλυση φαίνεται ότι η υφιστάμενη κατάσταση έχει πολλά αδύνατα σημεία που οφείλονται στην οπτική ρύπανση, στην καμένη ξυλεία, στην διάβρωση, στο ανεξέλεγκτο φερτό υλικό, στην κατακράτηση νερού σε μη επιθυμητές περιοχές αλλά και τα συνεπακόλουθα των πιο πάνω που είναι η κοινωνική και οικονομική υποβάθμιση των κατοίκων που βασίζοντα στον αργοτουρισμό και τις μικρό καλλιέργειες θα τους οδηγήσει στην εγκατάλειψη της γης τους και την μη καλλιέργεια της που έχει ως συνεπακόλουθο την δίαβρωση της και τα συνεπακόλουθα της. Ποιο κάτω αναλύονται μέσα από την SWOT ανάλυση τα μέτρα που μπορούν να ληφθούν για την διαχείριση του προβλήματος του καμένου δάσους με προτεινόμενες παρεμβάσεις όπως: πρόληψης μέσα από την κατασκευή Τεχνικών έργων, καναλιών-προστασία πρανών, εφαρμογή τεχνικών διείσδυσης και εισχώρησης, χρήση λεκανών και λιμνών-δεξαμενές κατακράτησης, μέτρα για μείωση της ταχύτητας Όμβριων υδάτων πάνω στα πρανές με φυσικό τρόπο αύξηση φύτευσης και συντήρηση της κατά του καλοκαιρινούς μήνες. Τα δυνατά σημεία της πρόληψης είναι η συνειδητοποίηση του κοινού για το μέγεθος της καταστροφής άρα μέρα απ την συνεχή και οργανωμένη ενημέρωση θα κρατεί σε εγρήγορση και θα δημιουργήσει νέους με ευαισθησίες, θα χρησιμοποιήσει την τεχνολογία ώστε να προλαμβάνει την επέκταση της αλλά και την εκπαίδευση ατόμων να μπορούν να τις χειριστούν και να ακολουθούν στην εξέλιξη της. Ευκαιρίες μπορούν να δημιουργηθούν μέσα από την χρήση ευρωπαϊκών κονδυλίων άλλα και την αλληλεγγύης και συνεργεία σ’ όλα τα επίπεδα με τα κράτη μέλη της ΕΕ. Κατασκευή τεχνικών έργων-καναλιών και προστασία πρανών μέσα από την χρήση φυσικών υλικών φιλικά προ το περιβάλλω. Εφαρμογή τεχνικών διείσδυσης και εισχώρησης μέσα από τον εμπλουτισμό σε χλωρίδα και πανίδα εκτροφή σπονδυλωτών και ασπόνδυλων και η προώθηση τους στις περιοχές αυτές που με τις βιολογικές τους λειτουργιές εμπλουτισμού τόσο το επιφανειακό όσο και το υπέδαφος σε οξυγόνο μέσα από φυσικές αεριαγωγούς και εμπλουτισμό των θρεπτικών ουσιών. Χρήση λεκανών –λιμνών (δεξαμενές κατακράτησης) κοντά στις πυρόπληκτες περιοχές ώστε να αποφεύγονται τα πλημμυρικά φαινόμενα στην κατάντη περιοχή. Τέλος να προωθείται άμεσα πρώτα η συγκράτηση του εδαφικού υλικού με τοποθέτηση στρώμα άχυρου ή βελόνων, η σπορά με αεροπλάνα ή με φύτευση μεγάλων δενδρυλλίων σε συνεργασία με στρατό, σχολεία και κοινωνικές να γίνεται ορθότερο η ρυμοτόμηση των καμένων περιοχών και η δημιουργία πρώτιστα αντιπυρηνικών ζωνών με αγροτικούς δρόμους που κάνουν την πρόσβαση των πυροσβεστήρων εύκολη και προσβάσιμη ώστε να αποφεύγονται η επανάληψη της πυρκαγιάς . Η άλλη περιοχή μελέτης είναι τρεις οδοί στην Πάφο α) Αρχιεπισκόπου Μακαρίου’, β) ‘Αγίων Αναργύρων’ και γ) ‘Τάφοι των Βασιλέων’ που υπόκεινται σε πλημμυρικά φαινόμενα μετά υπερχείλιση των όμβριων υδάτων. Το υφιστάμενο δίκτυο φαίνεται ότι δεν μπορεί να αντεπεξέλθει και προτείνεται μετά την χρήση της SWOTS ανάλυσης για την υφιστάμενη κατάσταση την εφαρμογή του Αειφορικού Συστήματος Αποχέτευσης Όμβριων Υδάτων (ΑΣΑΟ ή SUDS) της Λεμεσού για αύληση του προβλήματος. Αποτέλεσμα ότι το υφιστάμενο δίκτυο έχει σοβαρό πρόβλημα και πρέπει άμεσα να εφαρμοστούν νέες περιβαλλοντικές μέθοδοι όπως φυσικά φίλτρα, χρήση διαπερατών εδαφών, επιφανειών, χρήση τεχνικών διείσδυσης και εισχώρησης, χρήση λεκανών και δεξαμενών κατακράτησης αλλά και δημιουργία χώρων κατακράτησης εντός κτιρίου και αύξηση του πρασίνου εντός αυτού για να βελτιωθεί το όλο πρόβλημα.