Ανάπτυξη σχεδιασμού διαχείρισης αποβλήτων από τον κατασκευαστικό τομέα - Πεδίο εφαρμογής: Κυπριακή δημοκρατία
Επιτομή
Τα απόβλητα είναι ένας τομέας που ρυθμίζεται με μεγάλη σειρά νομοθετημάτων τόσο σε διεθνές επίπεδο, όσο και σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα οικοδομικά απόβλητα αναγνωρίστηκαν ως ιδιαίτερος κλάδος στερεών αποβλήτων τη δεκαετία του 1990 και χαρακτηρίζονται ως ρεύμα αποβλήτων με προτεραιότητα. Η αναγνώριση αυτή για το συγκεκριμένο ρεύμα αποβλήτων κρίθηκε αναγκαία λόγω του μεγάλου ποσοστού των αποβλήτων αυτών σε αναλογία με το συνολικό ποσοστό αποβλήτων, αλλά και για την τεράστια δυναμική για επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση που περιέχεται στα συγκεκριμένα απόβλητα. Στην Κυπριακή Νομοθεσία χρησιμοποιείται o όρος Απόβλητα Εκσκαφών, Κατασκευών και Κατεδαφίσεων, ο οποίος περιγράφει τα απόβλητα που προέρχονται από την κατασκευή οικοδομικών και τεχνικών έργων, από φυσικές και τεχνολογικές καταστροφές. Παράγονται επίσης από την κατεδάφιση υφιστάμενων υποδομών και οικοδομημάτων καθώς και από εργασίες ανακαίνισης και συντήρησής τους. Περιέχουν διάφορα συστατικά – επικίνδυνα και μη, και τα προβλήματα δημιουργούνται όταν η διαχείριση τους δεν γίνεται με τρόπο ορθολογικό που να λαμβάνει υπόψη την προστασία του περιβάλλοντος και της ανθρώπινης υγείας.
Η μεταπτυχιακή αυτή διατριβή ασχολείται με τη διαχείριση των οικοδομικών αποβλήτων γενικά, και στην Κυπριακή Δημοκρατία ειδικά, καθώς και με την ανάλυση της υφιστάμενης στρατηγικής και πολιτικής διαχείρισης τους σε εθνικό επίπεδο. Βάσει αυτού, εκτός των άλλων προτείνονται λύσεις και εισηγήσεις όπου χρειάζονται, για αναθεώρηση, επικαιροποίηση και ενδυνάμωση της παρούσας πολιτικής.
Στο πρώτο κεφάλαιο καταγράφονται ο σκοπός, οι στόχοι και η αναγκαιότητα της παρούσας διατριβής. Σκοπός και στόχοι της διατριβής, που εντάσσεται στο πλαίσιο των περιβαλλοντικά ορθών και βάση των αρχών της βιώσιμης Ανάπτυξης πρακτικών για τη διαχείριση των οικοδομικών αποβλήτων, είναι αρχικά να καταστεί ένα ευέλικτο εργαλείο αναφοράς σχετικά με τη ορθή διαχείριση των αποβλήτων του κατασκευαστικού τομέα. Επίσης, η παρουσίαση της υφιστάμενης κατάστασης που κυριαρχεί σήμερα στην Κύπρο σχετικά με τη διαχείριση του συγκεκριμένου ρεύματος αποβλήτων και η ανάδειξη των Αδυναμιών – Δυνατοτήτων – Ευκαιριών και Απειλών που αντιμετωπίζει η υφιστάμενη στρατηγική διαχείρισης τους. Τέλος η παρούσα διατριβή φιλοδοξεί να αποτελέσει τον προπομπό στην προσπάθεια αναθεώρησης και εκσυγχρονισμού του Κυπριακού Στρατηγικού Σχεδιασμού Διαχείρισης των οικοδομικών αποβλήτων στην Κύπρο.
iv
Ακολούθως, μέσα από το κεφάλαιο της βιβλιογραφικής ανασκόπησης, γίνεται αναφορά στα χαρακτηριστικά των αποβλήτων αυτών, παρουσιάζονται κάποιες από τις μεθόδους εκτίμησης των παραγόμενων Α.Ε.Κ.Κ., καθώς και η Ευρωπαϊκή εμπειρία στην προσπάθεια διαχείρισης τους. Αναλύεται το Θεσμικό πλαίσιο και συγκεκριμένα το Ευρωπαϊκό και Κυπριακό νομοθετικό πλαίσιο, και τέλος οι μέθοδοι εναλλακτικής διαχείρισης των οικοδομικών αποβλήτων και του επιμέρους κλάσματός τους. Το κεφάλαιο τελειώνει με την παρουσίαση των κυριοτέρων συμπερασμάτων.
Στην συνέχεια παρουσιάζονται τα αποτελέσματα από τη έρευνα πεδίου, την ποιοτική έρευνα για την διαχείριση των Α.Ε.Κ.Κ. στην Κύπρο και την ανάλυση SWOT για την αξιολόγηση του εθνικού σχεδιασμού διαχείρισής τους και ακολουθεί η συζήτηση των αποτελεσμάτων.
Τα κύρια συμπεράσματα που εξάγονται δείχνουν ότι ενώ η Κυπριακή νομοθεσία έχει πλήρως εναρμονιστεί με τη αντίστοιχη Ευρωπαϊκή σε θέματα που αφορούν τη διαχείριση των οικοδομικών αποβλήτων, στην πράξη η εφαρμογή του νομοθετικού πλαισίου χωλαίνει και χρήζει ανασχεδιασμού. Παρόλα αυτά, γίνεται σοβαρή προσπάθεια από τις αρμόδιες αρχές και τους άλλους εμπλεκόμενους φορείς ώστε τα Α.Ε.Κ.Κ. να διαχειρίζονται με τρόπο αποδοτικό και αποτελεσματικό. Επίσης οι δράσεις που αναφέρονται στον εθνικό στρατηγικό σχεδιασμό για την διαχείριση των αποβλήτων στην Κύπρο και η επιλογή των βέλτιστων σεναρίων διαχείρισης για το εν λόγω ρεύμα αποβλήτων, κρίνονται ανεπαρκείς για τα σημερινά δεδομένα και χρήζουν άμεσου εκσυγχρονισμού και επικαιροποίησης. Το γεγονός αυτό φαίνεται ξεκάθαρα και μέσα από τη ανάλυση SWOT όπου οι αδυναμίες του σχεδιασμού είναι περισσότερες και σημαντικότερες από τα δυνατά του σημεία. Ανεξάρτητα όμως από τις όποιες αδυναμίες παρουσιάζονται ο στρατηγικός αυτός σχεδιασμός εκτός από δυνατά σημεία παρουσιάζει και ευκαιρίες που αν αξιοποιηθούν σωστά, θα είναι ένα πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση αναδιοργάνωσης του.
Τέλος προτείνονται εισηγήσεις και μέτρα για ενδυνάμωση της παρούσας στρατηγικής διαχείρισης, και ορθότερης και μέσα στα πλαίσια της βιώσιμης Ανάπτυξης διαχείρισης των οικοδομικών αποβλήτων στην Κύπρο. Εισηγήσεις για περαιτέρω έρευνα σχετικά με την διαχείριση των οικοδομικών αποβλήτων στην Κύπρο γίνονται επίσης στο τελευταίο κεφάλαιο της παρούσας μεταπτυχιακής διατριβής.