Διερεύνηση των παραγόντων που έχουν συμβάλει στο φαινόμενο της ξήρανσης της ελάτης στο Ανατολικό Μαίναλο
Επιτομή
Σύμφωνα με την Τέταρτη Έκθεση Αξιολόγησης της Διακυβερνητική Επιτροπή για την Αλλαγή του Κλίματος (IPCC), η κλιματική αλλαγή θα οδηγήσει σε αύξηση της συχνότητας, της διάρκειας και της σοβαρότητας των ξηρασιών και περαιτέρω αύξηση των μέσων θερμοκρασιών στη Μεσόγειο. Αυτά με τη σειρά τους αναμένεται να μεταβάλουν τη σύνθεση, τη δομή και τη βιογεωγραφία των δασών σε πολλές περιοχές. Οι αναφορές για θνησιμότητα των δέντρων που σχετίζεται με την κλιματική αλλαγή –από όλο τον κόσμο- έχουν αυξηθεί τις τελευταίες δεκαετίες και η Ελλάδα προβλέπεται να είναι ανάμεσα στις πιο τρωτές περιοχές. Θνησιμότητα των δασών έχει αναφερθεί σε όλη την Ελλάδα, τις τελευταίες δεκαετίες. Η θνησιμότητα της κεφαλληνιακής ελάτης Abies cephalonica έχει αποδοθεί σε πολλές αιτίες όπως η ξηρασία, οι υψηλές θερμοκρασίες, τα παθογόνα και τα έντομα. Ο στόχος αυτής της μεταπτυχιακής διατριβής ήταν: πρώτον, να ποσοτικοποιηθεί η θνησιμότητα της A. cephalonica στο Ανατολικό Μαίναλο και δεύτερον, να διερευνηθεί ο ρόλος των τοπογραφικών (υψόμετρο, κλίση, ποιότητα εδάφους), βιοτικών (ηλικία, συγκόμωση) και κλιματικών (θερμοκρασία, ατμοσφαιρικά κατακρημνίσματα) παραγόντων στην εκδήλωση και εξέλιξη του φαινομένου της θνησιμότητας. Αξιοποιήθηκαν γι’ αυτό δεδομένα από την Δασοπονική Μελέτη Συμπλέγματος Ελατοδάσoυς Ανατολικού Μαινάλου καλύπτοντας την περίοδο 1983-2010 και πραγματοποιήθηκαν συσχετίσεις δεικτών θνησιμότητας με το κλίμα της περιοχής. Προκύπτει ότι η ξήρανση του δασικού συμπλέγματος Ανατολικού Μαινάλου αυξήθηκε σε περιόδους ξηρασίας, με πιο δυσμενή την περίοδο 1985-1989 οδηγώντας σε υποβάθμιση της ποιότητας της παραγόμενης δασικής ξυλείας. Επίσης, διαπιστώθηκε ότι υψηλότερος ρυθμός θνησιμότητας έλαβε χώρα σε τμήματα με κυρίως νότια έκθεση. Επιπλέον, βρέθηκε στατιστικώς σημαντική συσχέτιση με θετικό πρόσημο μεταξύ θνησιμότητας ελάτης και ατμοσφαιρικών κατακρημνισμάτων (Α.Κ.), καθώς και μεταξύ θνησιμότητας και μέσης θερμοκρασίας του χειμώνα. Συνεπώς, θερμότεροι και πιο υγροί χειμώνες πιθανώς να βοήθησαν στην αύξηση των πληθυσμών των επιβλαβών για την ελάτη εντόμων. Τέλος διαπιστώθηκε στατιστικώς σημαντική συσχέτιση με αρνητικό πρόσημο μεταξύ θνησιμότητας ελάτης και Α.Κ. της καλοκαιρινής περιόδου. Συνεπώς, αυξημένη υδατική καταπόνηση των δέντρων το καλοκαίρι, επίσης συνδέεται με αυξημένη θνησιμότητα της ελάτης στο Α. Μαίναλο. Το γεγονός αυτό μπορεί να έχει οδηγήσει τόσο σε αυξημένη υδραυλική κατάρρευση δένδρων της ελάτης, όσο και σε μειωμένη ικανότητα άμυνας απέναντι σε επιθέσεις εντόμων. Κατά συνέπεια, αν παρόμοιες κλιματικές συνθήκες επικρατήσουν στο μέλλον, αναμένεται σε πρώτη φάση αυξημένη θνησιμότητα ελάτης στην Νότια Ελλάδα με υποβάθμιση της ποιότητας της παραγόμενης ξυλείας και των οικοσυστημικών υπηρεσιών που προσφέρουν τα δάση της, γεγονός που πρέπει σοβαρά να ληφθεί υπόψη κατά τη διαχείρισή τους.