Χωρική ανάλυση οικοσυστημικών υπηρεσιών στην Κύπρο

Abstract

Η έννοια των οικοσυστημικών υπηρεσιών είναι απόλυτα συνδεδεμένη με το χώρο ενσωματώνοντας έτσι, τόσο την περιβαλλοντική (προσφορά) όσο και την κοινωνικο-οικονομική διάσταση (ζήτηση). Η ανάλυση των οικοσυστημικών υπηρεσιών είναι απαραίτητη για την κατανόηση της συνεισφοράς του φυσικού περιβάλλοντος στην ανθρώπινη ευημερία, για τη μετάδοση και τη διάχυση ουσιαστικών πληροφοριών για το ρόλο που διαδραματίζουν τα φυσικά συστήματα στην κοινωνία και για την υποστήριξη της διαδικασίας λήψης αποφάσεων σε επίπεδο πολιτικής και διαχείρισης. Στην παρούσα διατριβή, πραγματοποιήθηκε η χωρική ανάλυση τριών ρυθμιστικών υπηρεσιών (ποιότητα βιοτόπου, επικονίασης, αποθήκευση άνθρακα) και μίας πολιτισμικής υπηρεσίας (αναψυχή). Η χωρική ανάλυση πραγματοποιήθηκε για ολόκληρο το νησί της Κύπρου, το 3ο μεγαλύτερο και το πλέον ανατολικότερο νησί της Μεσογείου. Από την ανασκόπηση της βιβλιογραφίας δεν εντοπίσθηκε αντίστοιχη προσπάθεια χωρικής ανάλυσης ΟΥ σε εθνικό επίπεδο για την περιοχή μελέτης. Η μέθοδος που επιλέχθηκε ήταν συνδυασμός συναρτήσεων οικολογικής λειτουργίας (για τις υπηρεσίες ποιότητας βιοτόπου και επικονίασης), η πληθοποριστική μέθοδος (crowdsourcing) χαρτογράφησης για την υπηρεσία της αναψυχής και η χωρική συνάθροιση ποσοτήτων ανά διαμέρισμα άνθρακα για την υπηρεσία αποθήκευσης άνθρακα . Η χαρτογράφηση της προσφοράς ποιότητας βιοτόπου έγινε με χρήση δεδομένων κάλυψης γης και απόψεων ειδικών, η προσφορά και η ζήτησης της επικονίασης χαρτογραφήθηκαν με βάση γνώμες ειδικών, δεδομένα κάλυψης γης και με βιβλιογραφικά δεδομένα. Η προσφορά της υπηρεσίας αποθήκευσης άνθρακα απεικονίσθηκε σύμφωνα με τις οδηγίες του IPCC, την κάλυψη γης και εδαφολογικά δεδομένα, ενώ η ζήτηση της αναψυχής χαρτογραφήθηκε με βάση τη χωρική κατανομή της θέσης λήψης φωτογραφιών που είναι μεταφορτωμένες στο flickr. Η χαρτογράφηση των ΟΥ εκτελέσθηκε με το λογισμικό ανάλυσης InVEST, το οποίο χρησιμοποιείται ευρύτατα για μελέτες τοπικής, περιφερειακής, εθνικής και ηπειρωτικής κλίμακας. Η ανάλυση των αποτελεσμάτων βασίστηκε στη χωρική συσχέτιση της κατά χώρο παροχής/ζήτησης υπηρεσιών με τον τύπο κάλυψης γης και εκτελέσθηκε με τη χρήση λογισμικών GIS και υπολογιστικών φύλλων. Τα αποτελέσματα εξήχθησαν σε πλεγματική δομή και αποδόθηκαν σε χάρτες κατάλληλης χρωματικής διαβάθμισης. Οι περιορισμοί διαθεσιμότητας δεδομένων και η χρήση γενικευμένης περιγραφής της κάλυψης γης υποχρέωσαν τη χρήση εκτεταμένων παραδοχών, ενώ σημαντικά στοιχεία του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος δεν αποδόθηκαν με τη λεπτομέρεια που θα απέδιδε πληρέστερα τους παράγοντες που υποβαθμίζουν το φυσικό περιβάλλον και μειώνουν το επίπεδο παροχής ΟΥ. Από την ανάλυση των υπηρεσιών προέκυψε ότι η οροσειρά Τρόοδος και τα υπόλοιπα δασικά συμπλέγματα της Κύπρου είναι οι κυριότεροι πάροχοι των υπηρεσιών που εξετάσθηκαν. Οι μεγάλες επιφάνειες της γεωργικής γης και της γης που καλύπτεται από σκληροφυλλική βλάστηση είναι σε θέση να συμβάλουν σημαντικά στην παροχή ΟΥ υπό την κατάλληλη διαχείριση. Η εκτέλεση του μοντέλου αναψυχής επέτρεψε τη χρονική ανάλυση της επισκεψιμότητας και αποκάλυψε την αυξημένη προτίμηση των προστατευόμενων περιοχών έναντι των υπολοίπων φυσικών επιφανειών. Η χρήση λεπτομερέστερων χωρικά και πληρέστερων ποιοτικά δεδομένων που θα εισαχθούν στα μοντέλα που εκτελέσθηκαν, εκτιμάται ότι θα βελτιώσει σημαντικά την ακρίβεια της χωρικής αποτύπωσης της προσφορά ή της ζήτησης των ΟΥ.