Συλλογική και ατομική διαδικτυακή συμπεριφορά ασθενών με χρόνια νοσήματα σε περίοδο οικονομικής κρίσης: Ανάλυση λόγου και προφίλ στο Facebook

Abstract

Υπόβαθρο: Η παγκόσμια οικονομική κρίση επηρεάζει τις πολιτικές υγείας παγκοσμίως, ενώ το Ευρωπαϊκό πλαίσιο πολιτικής «Υγεία 2020» επιδιώκει τη δημιουργία βιώσιμων, ισότιμα προσβάσιμων, υψηλής ποιότητας, ασθενοκεντρικών υπηρεσιών υγείας. Παράλληλα, οι τεχνολογικές εξελίξεις, όπως οι ιστότοποι κοινωνικών δικτύων (SNSs), με κυρίαρχο το Facebook, παρέχουν νέες δυνατότητες αλληλεπίδρασης. Η νέα αυτή πραγματικότητα δημιουργεί, ίσως, την ανάγκη για νέες ατομικές και συλλογικές συμπεριφορές, είτε άτυπα οργανωμένων, είτε μέσω μη κυβερνητικών οργανισμών (Μ.Κ.Ο.). Σκοπός: α) να διερευνηθεί η θεματολογία των ελληνόφωνων ομάδων στον ιστότοπο κοινωνικού δικτύου Facebook, οι οποίες απευθύνονται σε ασθενείς με χρόνια νοσήματα και ιδιαίτερα με σακχαρώδη διαβήτη ή καρκίνο, β) να ανιχνευθεί η ιδεολογία αυτών των ομάδων, και ιδίως πιθανές μετατοπίσεις στην ιδεολογία όσων ομάδων προϋπήρχαν της οικονομικής κρίσης, με απώτερο σκοπό γ) την ανίχνευση και ανάλυση πιθανών νέων συλλογικών και ατομικών συμπεριφορών των ασθενών με χρόνια νοσήματα και ιδιαίτερα σακχαρώδη διαβήτη ή καρκίνο. Μέθοδος: Μεικτή (ποσοτική και ποιοτική) μεθοδολογία. Χρησιμοποιήθηκε περιγραφική στατιστική και ανάλυση χ2 για ιχνηλάτηση των ποσοτικών δεδομένων. Η ποιοτική μέθοδος εκλογής ήταν αυτή της κριτικής ανάλυσης λόγου (CDA). Χρησιμοποιήθηκαν τα λογισμικά Web Scraper Extension for Google Chrome v.0.2.0.10, IBM SPSS Statistics v.22 και ATLAS.ti for Mac v.1.0.48 (231). Αποτελέσματα: Συνολικά βρέθηκαν n=62 ομάδες και σελίδες, από Ελλάδα και Κύπρο. Μετά τη στατιστική ανάλυση, επιλέχθηκαν με ποιοτικά και ποσοτικά κριτήρια 5 ομάδες στις οποίες έγινε κριτική ανάλυση λόγου των δημοφιλέστερων αναρτήσεων. Συμπεράσματα: Η θεματολογία των ομάδων χρόνιων ασθενών στο Facebook είναι ποικίλη, αλλά σε κάθε περίπτωση, εξ αιτίας της οικονομικής κρίσης, εμφανίζονται νέες, πιο ενημερωμένες και πιο διεκδικητικές ατομικές συμπεριφορές (βιολογικός πολίτης, ενημερωμένος καταναλωτής υπηρεσιών υγείας). Η προσωπική/ συναισθηματική υποστήριξη εξακολουθεί να είναι ένας βασικός λόγος που οι χρόνιοι ασθενείς προσφεύγουν σε ομάδες στο Facebook, δεν είναι όμως πλέον ούτε ο μόνος, ούτε ο κυριότερος. 18 Παρά το ότι γενικώς υπάρχει εμπιστοσύνη στους επαγγελματίες υγείας, εντούτοις οι παραδοσιακές σχέσεις αντιπροσώπευσης σταδιακά διαρρηγνύονται και αντικαθίστανται από πιο πολύπλοκες και ίσως πιο ισορροπημένες σχέσεις βιολογικού πολίτη-επαγγελματία υγείας, περισσότερο συμβατές με ένα μοντέλο οικονομίας αγοράς και νεοφιλελεύθερων ιδεών. Επίσης, η οικονομική κρίση και η ανεργία αφενός δημιουργούν νέες ευάλωτες κοινωνικές ομάδες (ανασφάλιστοι άνεργοι, χρόνιοι ασθενείς), αφετέρου τους οδηγούν στην αναζήτηση νέων, εναλλακτικών μορφών πρόσβασης στις υπηρεσίες υγείας. Σε συλλογικό επίπεδο, η ίδια η συγκρότηση ομάδων ασθενών στο Facebook, ιδίως άτυπων, αποτελεί ένα νέο είδος συλλογικής συμπεριφοράς.