Η ενδυνάμωση ενηλίκων εκπαιδευομένων σε προγράμματα εκπαίδευσης δεύτερης ευκαιρίας: Μια μελέτη περίπτωσης

Abstract

Η έννοια της ενδυνάμωσης έχει γίνει τα τελευταία χρόνια αντικείμενο μελέτης σε διάφορα επιστημονικά πεδία. Στο επίκεντρο των θεωριών ενδυνάμωσης έχουν βρεθεί πληθυσμοί που αντιμετωπίζουν διάφορες μορφές διάκρισης, όπως για παράδειγμα γυναίκες, μετανάστες, άτομα με αναπηρία, άτομα που ανήκουν σε χαμηλά κοινωνικο-οικονομικά στρώματα. Διάφορες μορφές κοινωνικής και οικονομικής ευπάθειας έχουν, επίσης, συνδεθεί με το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο, γεγονός που έχει αναδείξει την εκπαίδευση -και την εκπαίδευση ενηλίκων ιδιαίτερα- σε σημαντικό παράγοντα άμβλυνσης οικονομικών και κοινωνικών ανισοτήτων. Σκοπός της παρούσας μελέτης περίπτωσης ήταν να διερευνήσει τό κατά πόσο και μέσα από ποιους μηχανισμούς ενδυναμώνονται ενήλικοι που ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες πληθυσμού μέσα από ένα πρόγραμμα εκπαίδευσης δεύτερης ευκαιρίας, όπως προσφέρεται σε ένα Εσπερινό Σχολείο της Κύπρου. Παράλληλα, η έρευνα στόχευσε να καταγράψει τα εμπόδια που δυσχεραίνουν τη διαδικασία ενδυνάμωσης των εκπαιδευομένων και να διατυπώσει προτάσεις για τη βελτίωση του εκπαιδευτικού προγράμματος με στόχο την περαιτέρω ενδυνάμωσή τους. Για να επιτευχθούν οι στόχοι η έρευνα ακολούθησε έναν υβριδικό μεθοδολογικό σχεδιασμό, σύμφωνα με τον οποίο χρησιμοποιήθηκαν συνδυαστικά η Ερμηνευτική Φαινομενολογία και η Κριτική Ανάλυση Λόγου. Η συλλογή των δεδομένων έγινε με τη χρήση τριών εργαλείων: του αναστοχαστικού ημερολογίου, των ημι-δομημένων συνεντεύξεων και της ανάλυσης αρχείων. Δέκα συμμετέχοντες συμπλήρωσαν αναστοχαστικά ημερολόγια για περίοδο τεσσάρων εβδομάδων. Στις συνεντεύξεις έλαβαν μέρος 12 ενήλικοι εκπαιδευόμενοι. Συμπληρωματικά διενεργήθηκαν συνεντεύξεις με τέσσερις εκπαιδευτικούς. Τα δεδομένα συμπληρώθηκαν με την προσθήκη της ανάλυσης αρχείων, που αφορούσαν το συγκεκριμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Τα αποτελέσματα οδήγησαν στην καταγραφή ενός πολυεπίπεδου σχήματος ενδυνάμωσης των εκπαιδευομένων. Οι μηχανισμοί ενδυνάμωσης που καταγράφηκαν αφορούν την ενδυνάμωσή τους: α) μέσα από τη συμμετοχή ως αυταξία, β) μέσα από την αναδόμηση πρότερων αρνητικών εμπειριών, γ) μέσα από την ενίσχυση του κοινωνικού τους κεφαλαίου, δ) μέσα από τον γλωσσικό γραμματισμό, και ε) μέσα από τον ιστορικό γραμματισμό. vii Παράλληλα, καταγράφηκαν οι παράγοντες που αναστέλλουν ή δυσχεραίνουν τη διαδικασία ενδυνάμωσης των εκπαιδευομένων, όπως η απουσία επίσημων πολιτικών, αδυναμίες στο αναλυτικό πρόγραμμα, τα σχολικά εγχειρίδια και την ευρύτερη φιλοσοφία που διέπει τη λειτουργία του θεσμού. Η έρευνα κατέληξε σε μια σειρά από εισηγήσεις, ώστε να αρθούν τα εμπόδια και οι περιορισμοί και το πρόγραμμα να λειτουργήσει προς την κατεύθυνση της περαιτέρω ενδυνάμωσης των εκπαιδευομένων που φοιτούν σε αυτό. Η ενδυνάμωση ενήλικων ατόμων, ειδικά ατόμων με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο, μέσα από εκπαιδευτικά προγράμματα διαφάνηκε ότι αποτελεί μια σημαντική παράμετρο για τη βελτίωση της ζωής τους σε προσωπικό, οικογενειακό και κοινωνικό επίπεδο. Η ολιστική προσέγγιση, την οποία υιοθέτησε η παρούσα έρευνα, αποκάλυψε λεπτές πτυχές του φαινομένου της ενδυνάμωσης, τις οποίες συχνά αγνοούν οι σύγχρονες εκπαιδευτικές πολιτικές, που εστιάζουν κυρίως στην ενδυνάμωση των ατόμων στην αγορά εργασίας. Παράλληλα, η καταγραφή των παραγόντων που αναχαιτίζουν τη διαδικασία ενδυνάμωσης των εκπαιδευομένων αποκάλυψε την ανάγκη εκσυγχρονισμού του θεσμού και παροχής υψηλότερου επιπέδου εκπαίδευσης στα άτομα αυτά.