Παράλληλα λογοτεχνικού και ψυχαναλυτικού λόγου

Abstract

Η παρούσα μελέτη σκοπό έχει να ερμηνεύσει τον θεωρητικό λόγο του Γιώργου Θεοτοκά περί έργου τέχνης, καθώς και το πεζογραφικό του έργο, υπό τη σκοπιά της ψυχανάλυσης. Η έμφαση δίνεται κυρίως στον φροϋδικό λόγο, ο οποίος, στην εργασία αυτή, διαβάζεται παράλληλα με το λόγο του Θεοτοκά, με τον οποίο προκύπτουν πολλές αντιστοιχίες. Επικουρικά χρησιμοποιούμε και τη λακανική θεωρία σε περιπτώσεις όπου μας παρέχει τα εννοιολογικά εργαλεία για να εμβαθύνουμε σε διαστάσεις που κάνουν την ψυχανάλυση πιο σχετική με τη λογοτεχνία.

Η παραπάνω πλαισίωση θεωρείται απαραίτητη για τη μετάβασή μας στο κεντρικό θέμα της εργασίας, την ψυχαναλυτική δηλαδή ερμηνεία τριών μυθιστορημάτων του Θεοτοκά (Αργώ, Το Δαιμόνιο, Ασθενείς και Οδοιπόροι), μέσα από έννοιες όπως, ο έρωτας, ο θάνατος, η μελαγχολία και το πένθος, η πατρική εξουσία, ο πόλεμος κ.λπ., που απασχόλησαν τόσο την ψυχανάλυση όσο και τον Θεοτοκά.

Η βιβλιογραφία έχει χαρακτηρίσει τον Θεοτοκά ως «εγκεφαλικό» στο γράψιμό του. Στόχος, επομένως, της διατριβής αυτής είναι, αφού εκθέσει ένα απαραίτητο θεωρητικό πλαίσιο, να αναδείξει έναν νέο τρόπο ανάγνωσης του Θεοτοκά, επιδιώκοντας να φανερώσει πως ακόμα και μέσα από τον πιο δοκιμιακό τρόπο γραφής μπορούν να ανασυρθούν ψυχαναλυτικά νοήματα και στοχασμοί. Στην απόπειρά μας αυτή συνδράμει και η παράθεση ενός σημαντικού, αλλά παραγνωρισμένου, άρθρου του Θεοτοκά περί ψυχανάλυσης («Γνώθι Σαυτόν»), μέσα από το οποίο πραγματεύεται την ανταγωνιστική σχέση ανάμεσα στην ψυχανάλυση και τη λογοτεχνία.

Η παρούσα μεταπτυχιακή διατριβή επιδιώκει, τέλος, να καλύψει το κενό που υπάρχει στην ελληνική βιβλιογραφία, η οποία εγκλώβισε τον Θεοτοκά στον τύπο του λογοτέχνη που προτάσσει τη λογική έναντι της ψυχής, και την ιδεολογία έναντι της εσωτερικής συγκρότησης του ανθρώπου. Κεντρικό επιχείρημα αποτελεί η θέση πως η ψυχανάλυση, μέσω και του λογοτεχνικού τρόπου γραφής του Θεοτοκά, επιβεβαιώνει τη δύναμη του λόγου της.