Καταγραφή των γνώσεων και της στάσης ασθενών στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας ως προς την χρήση αντιβιοτικών σκευασμάτων
Επιτομή
Εισαγωγή: Η ανακάλυψη και χρήση αντιβιοτικών, έφερε επανάσταση στη θεραπευτική αντιμετώπιση των μικροβιακών λοιμώξεων, μειώνοντας ταυτόχρονα τη νοσηρότητα και θνησιμότητα από αυτές. Ωστόσο η υπερβολική και λανθασμένη χρήση των αντιβιοτικών τα τελευταία χρόνια, έχει ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη μικροβιακής αντίστασης έναντι στα υφιστάμενα αντιβιοτικά. Το φαινόμενο της μικροβιακής αντοχής αποτελεί πραγματική απειλή για τη δημόσια υγεία, αφού πλέον η αντίσταση στα κοινά μικρόβια έχει φτάσει σε ανησυχητικά επίπεδα.
Σκοπός: Ο σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η καταγραφή του βαθμού της χρήσης αντιβιοτικών από ασθενείς που επισκέπτονται τα εξωτερικά ιατρεία του Γ. Ν. Λ/σίας ώστε να καταδειχθούν τυχόν προβλήματα που εμφανίζονται κατά τη λανθασμένη ή υπερβολική χρήση τους και να γίνουν προτάσεις για την αντιμετώπιση του φαινομένου. Η εργασία αυτή έχει ως επιμέρους στόχους την καταγραφή των γνώσεων των ασθενών σχετικά με τις ενδείξεις λήψης αντιβιοτικών, τον τρόπο διάθεσης τους, την ορθή χρήση, τη γνώση παρενεργειών από τη χρήση αντιβιοτικών και κατ’ επέκταση την καταγραφή του μεγέθους των συνεπειών από την κατάχρηση αντιβιοτικών.
Μεθοδολογία: Η μελέτη πραγματοποιήθηκε στα εξωτερικά ιατρεία του Γ.Ν.Λ/σίας κατά τη χρονική περίοδο 15 Οκτωβρίου 2014 μέχρι 11 Νοεμβρίου 2014. Για τη διεξαγωγή της μελέτης χρησιμοποιήθηκε ως ερευνητικό εργαλείο, ερωτηματολόγιο το οποίο είχε ως βάση το ερωτηματολόγιο του ευρωβαρομέτρου, το οποίο είχε χρησιμοποιηθεί το 2009 και 2013 σε 27 κράτη-μέλη της ΕΕ, μεταξύ των οποίων και η Κύπρος. Το ερωτηματολόγιο ήταν ήδη σταθμισμένο και μεταφρασμένο στα ελληνικά και λήφθηκε άδεια χρήσης του. Η συμμετοχή των ασθενών ήταν εθελοντική και ανώνυμη και η επιλογή δείγματος πραγματοποιήθηκε με τυχαία δειγματοληψία. Η στατιστική ανάλυση των δεδομένων έγινε με τη βοήθεια του λογισμικού πακέτου SPSS v20. Οι κατηγορικές μεταβλητές εκφράστηκαν ως συχνότητες και ποσοστά και η παρουσίαση των αποτελεσμάτων έγινε με κατανομές συχνότητας. Για τον έλεγχο υποθέσεων ανάμεσα σε κατηγορικές μεταβλητές και τα κοινωνικο-δημογραφικά χαρακτηριστικά του δείγματος χρησιμοποιήθηκε ο έλεγχος chi-square test (χ2 test), και τέθηκε ως επίπεδο σημαντικότητας το 95% (α= 0,05). Πριν τη διεξαγωγή της μελέτης λήφθηκαν όλες οι σχετικές άδειες από τις αρμόδιες αρχές.
Αποτελέσματα: Από το σύνολο των 200 ερωτηματολογίων που διανεμήθηκαν, συλλέχθηκαν 182 (ποσοστό ανταπόκρισης 91%). Η πλειοψηφία των συμμετεχόντων ήταν γυναίκες (ποσοστό 54%) και η συχνότερη ηλικιακή ομάδα ήταν 40-54 ετών (ποσοστό 31,7%). Ποσοστό 57,1% των συμμετεχόντων έλαβαν αντιβιοτικά το τελευταίο έτος. Η συχνότερη πηγή χορήγησης αντιβιοτικών ήταν από τον ιατρό (ποσοστό 91,4 %), ενώ ποσοστό 7,7% των συμμετεχόντων έλαβαν αντιβιοτικά χωρίς ιατρική συνταγή ή τους είχε περισσέψει από προηγούμενη αγωγή. Οι συμμετέχοντες δήλωσαν ότι έλαβαν αντιβιοτικά σε περιπτώσεις μη βακτηριακών λοιμώξεων όπως γρίπη, κρυολόγημα, πονόλαιμο (ποσοστό 18,4%, 14,6% και 10,7% αντίστοιχα). Ποσοστό 18,3% και 30,7% των συμμετεχόντων γνώριζαν ότι τα αντιβιοτικά δεν σκοτώνουν τους ιούς και ότι δεν είναι αποτελεσματικά στο κρυολόγημα και τη γρίπη, αντίστοιχα. Τέλος η συχνότερη πηγή πληροφόρησης από την οποία επιθυμούν οι ασθενείς να λαμβάνουν πληροφορίες για την ορθή χρήση αντιβιοτικών είναι ο ιατρός (ποσοστό 98,9%). Δεν βρέθηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές ανάμεσα στο φύλο, την ηλικία, το μορφωτικό επίπεδο, την οικογενειακή κατάσταση, τον τόπο και επαρχία διαμονής ως προς τη χρήση αντιβιοτικών τους τελευταίους 12 μήνες. Στατιστικά σημαντική διαφορά βρέθηκε ανάμεσα στο επάγγελμα και τη χρήση αντιβιοτικών το τελευταίο έτος (p= 0,019). Φάνηκε ότι οι δημόσιοι υπάλληλοι καταναλώνουν αντιβιοτικά σε μικρότερο ποσοστό (39,7%) σε σύγκριση με τις οικοκυρές (76,5%), τους ιδιωτικούς υπαλλήλους (63,9%), τους άνεργους (57,1%) και τους συνταξιούχους (56,3%).
Συμπεράσματα: Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μελέτης, η χρήση αντιβιοτικών σκευασμάτων το τελευταίο έτος ήταν αυξημένη (ποσοστό 57,1%) ανάμεσα στους συμμετέχοντες. Οι γνώσεις των ασθενών παρουσιάζονται ελλιπείς ως προς τη δράση και χρήση των αντιβιοτικών. Επίσης, ο βαθμός ενημέρωσης και πληροφόρησης των ασθενών για τη μη ορθή λήψη αντιβιοτικών και των επιπτώσεων της κατάχρησης αντιβιοτικών, ήταν ιδιαίτερα χαμηλός. Τέλος, η μελέτη ανέδειξε ότι ο ρόλος του ιατρού είναι καθοριστικός στη χορήγηση αντιβιοτικών και παράλληλα στην πληροφόρηση και ευαισθητοποίηση των ασθενών για την ορθολογική τους χρήση. Συνεπώς, είναι απαραίτητη η εφαρμογή συντονισμένων παρεμβάσεων τόσο σε επίπεδο πληθυσμού όσο και στους επαγγελματίες υγείας για αλλαγή της στάσης τους απέναντι στη χρήση και χορήγηση των αντιβιοτικών.