Διερεύνηση τροποποιήσιμων παραγόντων κινδύνου και πρόβλεψη υιοθέτησης υγιεινής συμπεριφοράς, σε ασθενείς με καρδιαγγειακά νοσήματα, με τη θεωρία της προσχεδιασμένης συμπεριφοράς, ως πλαίσιο πιλοτικής μελέτης
Επιτομή
Εισαγωγή: Τα καρδιαγγειακά νοσήματα αποτελούν μία από τις κυριότερες αιτίες θανάτου του πλανήτη. Η ανθρώπινη συμπεριφορά, σε σχέση με την υγεία και την αρρώστια διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην πρόληψη, εμφάνιση και την εξέλιξη των καρδιαγγειακών παθήσεων.
Σκοπός της μεταπτυχιακής διατριβής, είναι η καταγραφή και η διερεύνηση συμπεριφορών υγείας για τροποποιήσιμους παράγοντες κινδύνου (κάπνισμα, διατροφικές συνήθειες, φυσική δραστηριότητα, παχυσαρκία) ασθενών, που νοσηλεύονται με καρδιαγγειακά νοσήματα, σε νοσηλευτική μονάδα και πρόβλεψη υιοθέτησης υγιεινής συμπεριφοράς, μέσα από τις προθέσεις και τις στάσεις των ατόμων. Η πρόβλεψη της υγιεινής συμπεριφοράς έγινε με το κοινωνικο -γνωστικό μοντέλο της «θεωρίας της προσχεδιασμένης συμπεριφοράς» του Ajzen (ΘΠΣ).
Υλικό -Μέθοδος: Η παρούσα έρευνα είναι μια πιλοτική περιγραφική μελέτη. Με τη μέθοδο της σκόπιμης δειγματοληψίας, συμμετείχαν 85 άτομα που νοσηλεύονται με καρδιαγγειακά νοσήματα, σε καρδιολογικό τμήμα, γενικού νοσοκομείου της βορειοδυτικής Ελλάδος, από τον Ιανουάριο έως και τον Μάρτιο του 2013. Για τη συλλογή των δεδομένων συντάχθηκε ερωτηματολόγιο, με δημογραφικά στοιχεία, καταγραφή διατροφικών, καπνιστικών συνήθειων, φυσικής δραστηριότητας. Έγινε επίσης, εκτίμηση βάρους σώματος. Οι συμπεριφορές υγείας για κάπνισμα, διατροφή και φυσική δραστηριότητα, εκτιμήθηκαν με το μοντέλο της προσχεδιασμένης συμπεριφοράς του Ajzen (1991), προσαρμοσμένο στο αντίστοιχο δείγμα μελέτης. Η ανάλυση έγινε με τη χρήση του στατιστικού πακέτου SPSS 15.0. Οι στατιστικές μέθοδοι ήταν η πολλαπλή βηματική γραμμική παλινδρόμηση, ο συντελεστής συσχέτισης Pearson και ο έλεγχος t-test. Το επίπεδο στατιστικής σημαντικότητας ορίστηκε στο 0.05. Πραγματοποιήθηκε αναζήτηση ελληνικής και ξένης βιβλιογραφίας, σε επιστημονικές βάσεις δεδομένων, με λέξεις κλειδιά.
Αποτελέσματα: H ανασκόπηση της βιβλιογραφίας ανέδειξε τον ρόλο των τροποποιήσιμων παραγόντων κινδύνου (κάπνισμα, έλλειψη φυσικής δραστηριότητας, παχυσαρκία, διατροφικές συνήθειες, υπερλιπιδαιμία, σακχαρώδης διαβήτης, υπέρταση), στην εμφάνιση και την εξέλιξη των καρδιαγγειακών παθήσεων. Από το τελικό δείγμα των 85 ατόμων, το 72.9% ήταν άνδρες και το 27.1% γυναίκες. Οι ερωτώμενοι, δήλωσαν ότι, τρώνε κατά μέσο όρο 3 φορές την ημέρα. Σε εβδομαδιαία κατανάλωση, ο καφές έρχεται πρώτος (39,6%), ο οποίος προτιμάται και σαν πρωινό έναντι άλλων επιλογών. Ακολουθούν το λευκό ψωμί, πλήρες γάλα, ζάχαρη, και αλάτι, με μέση εβδομαδιαία κατανάλωση 8.15, 7, 6.96, 5.22 φορές αντίστοιχα. Τροφές, όπως το αρνί, ψάρι, το κατσίκι και το κουνέλι καταναλώνονται σε εβδομαδιαία βάση από 1 φορά. Φρούτα 5.09 φορές, λαχανικά 2.71 και όσπρια 1.36. Κατά μέσο όρο η χρήση του ελαιολάδου στην εβδομαδιαία διατροφή είναι στις 5.17. Όσον αφορά το κάπνισμα, το 49.4% δήλωσε πως δεν καπνίζει ούτε κάπνισε ποτέ. Το 25.9% κάπνιζε στο παρελθόν αλλά δεν καπνίζει πια για περισσότερους από 6 μήνες. Κατά μέσο όρο οι ερωτώμενοι είναι υπέρβαροι.(ΜΟ-ΔΜΣ =28,7Kgr/m2). Το 61.4% των ασθενών δεν συμμετέχει σε κάποιο είδος έντονης άσκησης, το 56.3% δεν συμμετέχει σε μέτρια άσκηση και 48.8% δε συμμετέχει καθόλου ούτε στην ήπια άσκηση. Σύμφωνα με το μοντέλο της προσχεδιασμένης συμπεριφοράς του Ajzen, η πρόβλεψη της υιοθέτησης υγιεινής συμπεριφοράς, εξαρτάται από την συμπεριφορική πρόθεση του ατόμου να εκτελέσει τη συμπεριφορά. Η πρόθεση σχετίζεται θετικά και με ισχυρή ένταση με την υποκειμενική αντίληψη για την άσκηση ελέγχου (r=.752, p<.001) και τον υποκειμενικό κανόνα (r=.713, p<.001). Η στάση των ασθενών απέναντι στην υγιεινή συμπεριφορά συσχετίζεται και αυτή θετικά, αλλά με ασθενή ένταση(r=.503, p<.001). Η υποκειμενική αντίληψη αποτέλεσε άριστη προβλέπουσα μεταβλητή για την υιοθέτηση μιας υγιεινής διατροφής, αποχής από καπνιστικές συνήθειες και ενσωμάτωση φυσικής δραστηριότητας στο εβδομαδιαίο πρόγραμμα των ασθενών.
Συμπεράσματα. Τα καρδιαγγειακά νοσήματα οφείλονται σε πρότυπα συμπεριφοράς που υπάρχουν ή υιοθετούνται από τα άτομα, όσον αφορά παράγοντες κινδύνου. Μελλοντικές έρευνες, θα μπορέσουν να αποτελέσουν τη βάση για τον σχεδιασμό και την εφαρμογή προγραμμάτων παρεμβατικών με σκοπό την πρόληψη και τη θεραπεία των καρδιαγγειακών νοσημάτων, που θα σχετίζονται με συμπεριφορές υγείας.