Αποτύπωση και μελέτη των στάσεων των επαγγελματιών ψυχικής υγείας και του γενικού πληθυσμού έναντι της σοβαρης ψυχικής ασθένειας

Abstract

Εισαγωγή: Η ψυχιατρική μεταρρύθμιση υπογραμμίζει την ανάγκη για την αξιολόγηση και ανάλυση των στάσεων απέναντι στη σοβαρή ψυχική ασθένεια με ένα ερευνητικό εργαλείο που να ενσωματώνει τις διαστάσεις του στίγματος, καθώς επίσης και τις ψυχολογικές επιπτώσεις μιας χρόνιας ψυχικής διαταραχής στις καθημερινές δεξιότητες, στην εργασία, στην αυτοεκτίμηση και τον κοινωνικό αποκλεισμό. Σκοπός: Η παρούσα εργασία αποσκοπούσε στην καταγραφή των απόψεων, στη μελέτη και ανάλυση των στάσεων των επαγγελματιών ψυχικής υγείας και του γενικού πληθυσμού απέναντι στη σοβαρή ψυχική ασθένεια και στη σύγκριση των αποτελεσμάτων ανάμεσα στις δύο ομάδες. Οι κύριοι στόχοι του έργου, καθιστούν το έργο αυτό συμβατό με τους στόχους των υπηρεσιών ψυχικής υγείας που είναι η επανένταξη των ατόμων με ψυχικά προβλήματα στην αγορά εργασίας και στην κοινωνία γενικότερα. Μεθοδολογία: Πρόκειται για Ποσοτική ερευνητική εργασία και για τη συλλογή των στοιχείων χρησιμοποιήθηκε το εργαλείο (ASMI) «Οι στάσεις έναντι στη σοβαρή ψυχική αρρώστια» (Μαδιανός, 2005), το οποίο έχει σταθμιστεί και προσαρμοστεί στον ελληνικό πληθυσμό. Το δείγμα αποτελείται από δύο ομάδες, τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας και αντιπροσωπευτικό δείγμα από το γενικό πληθυσμό. Στην περίπτωση των επαγγελματιών ψυχικής υγείας το δείγμα αποτελείται από 4 επαγγελματικές ομάδες : τους Νοσηλευτές Ψυχικής Υγείας (83%), Εργοθεραπευτές (7%), Ψυχολόγους (6%) και Ψυχίατρους (3%), που εργάζονται στο Δημόσιο και καλύπτουν παγκύπρια όλες τις ψυχιατρικές δομές. Τα ερωτηματολόγια έχουν μοιραστεί και συλλεγεί σε διάστημα 2 εβδομάδων, τον Ιούνιο του 2009. Από τα 417 έχουν επιστραφεί τα 313. Ο βαθμός ανταπόκρισης φτάνει τα επίπεδα του 83,16%. Η μέθοδος της τηλεφωνικής έρευνας, έχει επιλεγεί για την ανίχνευση των απόψεων του γενικού πληθυσμού. Η μέθοδος συλλογής δεδομένων έγινε με τυχαία στρωματοποιημένη δειγματοληψία. Ο πληθυσμός πρόκειται για άτομα άνω των 18 ετών που συμπεριλαμβάνονταν στον τηλεφωνικό κατάλογο. Η τηλεφωνική έρευνα πραγματοποιήθηκε από τις 17-29 Σεπτεμβρίου του 2009. Πραγματοποιήθηκαν συνολικά 812 κλήσεις. Οι 701 ήταν επιτυχείς ολοκληρωμένες συνεντεύξεις. Η συνεργασία στην έρευνα έφθασε στο 86%. Τα δεδομένα αναλύθηκαν με τη μέθοδο της περιγραφικής στατιστικής και με τη στατιστική δοκιμασία Chi Square test. Αποτελέσματα: Συνοπτικά, ένα πολύ μικρό ποσοστό το 6,1% των επαγγελματιών ψυχικής υγείας παρουσιάζουν στίγμα, συγκριτικά με το γενικό πληθυσμό που το 23,7% του γενικού πληθυσμού καταγράφει στίγμα. Με απλά λόγια ένας στους 16 επαγγελματίες ψυχικής υγείας παρουσιάζει στίγμα και ένας στους τέσσερεις στο γενικό πληθυσμό. Ένα μεγάλο ποσοστό των επαγγελματιών το 95,5% θεωρεί ότι ένα άτομο με σοβαρή ψυχική ασθένεια δεν μπορεί να πετύχει αρκετά πράγματα. Μόνο το 4,5% του συνόλου των επαγγελματιών είναι αισιόδοξο, παρουσιάζεται δηλαδή με μια θετική άποψη για τις ικανότητες ενός ατόμου που υποφέρει από μια ψυχική ασθένεια. Πολύ παραπλήσια αποτελέσματα εντοπίζονται και στο γενικό πληθυσμό αφού θετική στάση καταγράφει μόνο το 5,6% του γενικού πληθυσμού στο πεδίο αισιοδοξίας. Από τα αποτελέσματα βρέθηκε ότι μόνο το 1,9% των επαγγελματιών ψυχικής υγείας πιστεύουν ότι πρέπει να ενθαρρύνεται το άτομο που υποφέρει από σοβαρή ψυχική ασθένεια να συμμετέχει ενεργά στη κοινωνική ζωή, σε αντίθεση με το 27,0% του γενικού πληθυσμού. Τόσο οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας όσο και ο γενικός πληθυσμός επιρρίπτουν ευθύνες στα ίδια τα άτομα για την κατάσταση της υγείας τους, και θεωρούν ότι τα άτομα που υποφέρουν από σοβαρή ψυχική ασθένεια αισθάνονται συνήθως ένοχα για τα προβλήματά τους, με ποσοστά 56,5% και 55,1%, αντίστοιχα. Συμπεράσματα: Οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας αναλαμβάνουν να γκρεμίσουν τα τείχη της άγνοιας και της προκατάληψης προωθώντας τη γνώση, την κατανόηση και το σεβασμό και θα πρέπει οι ίδιοι να είναι ενήμεροι για τη φύση, τις εκδηλώσεις και τη θεραπεία των ψυχιατρικών διαταραχών. Παράλληλα θα πρέπει να είναι απαλλαγμένοι από το στίγμα που συνοδεύει τις ψυχικές ασθένειες αφού μόνο έτσι θα μπορούν να μεταδώσουν αισθήματα αισιοδοξίας και αποδοχής.

Έμφαση όμως πρέπει να δοθεί στα διάφορα συστατικά των στάσεων απέναντι στη ψυχική ασθένεια, όπως διάκριση και στίγμα, αισιοδοξία δηλαδή θετική στάση για τις δυνατότητες των ψυχικά ασθενών, αποδοχή και κοινωνική συμμετοχή. Έρευνες υποστηρίζουν την ανάγκη για εκπαίδευση του πληθυσμού για καλύτερη κατανόηση της ψυχικής ασθένειας αφού η άγνοια φαίνεται να είναι η αιτία έκφρασης περισσότερων στιγματισμένων απόψεων.