Ο εγκέφαλος ως τεκμήριο αθωότητας ή ενοχής. Η αντίληψη ενός βιολογικά προκαθορισμένου εγκεφάλου
Επιτομή
Η παρούσα μεταπτυχιακή διατριβή στοχεύει στη διεξοδική μελέτη των ηθικών, φιλοσοφικών και νομικών ζητημάτων, τα οποία εγείρονται αναφορικά με τη χρήση του εγκεφάλου ως τεκμηρίου δυνητικής ενοχής και ειδικότερα από την πρακτική προληπτικής κράτησης, ή προληπτικής παράτασης της κράτησης ατόμων, επί τη βάσει των νευρο-απεικονιστικών εξετάσεων τους. Ειδικότερα η εν λόγω ερευνητική εργασία εξετάζει τα κυριότερα ηθικά, νομικά, κοινωνικά, και οντολογικά ζητήματα της Νευροηθικής, όπως αυτά ανακύπτουν από τη χρήση της νευροτεχνολογικής «ανάγνωσης του εγκεφάλου».
Οι εξελίξεις στη νευροεπιστήμη συνεχίζουν να αποκαλύπτουν και να θέτουν πρωτοφανή ηθικά ζητήματα. Τα ζητήματα αυτά κυμαίνονται από γενικές ανησυχίες σχετικά με τους κοινωνικούς στόχους και τις αξίες έως πιο συγκεκριμένα ερωτήματα σχετικά με τα επιθυμητά αποτελέσματα. Οι τεχνικές που εφαρμόζονται απαιτούν διεξοδικές, φιλοσοφικά τεκμηριωμένες αναλύσεις των ερευνητικών ευρημάτων και κριτική αξιολόγηση των υποκείμενων αντιλήψεων για τον άνθρωπο.
Τα ερωτήματα, τα οποία εγείρονται αποτελούν αλληλοτροφοδοτούμενα στοιχεία ώστε να καλύψουν όλο το φάσμα των προαναφερθέντων ζητημάτων της εν λόγω επιστήμης με απώτερο στόχο την ανάλυση της φύσης και της έκτασης των ηθικών και νομικών κινδύνων που απορρέουν από τη χρήση του εγκεφάλου ως τεκμήριου δυνητικής ενοχής.
Οι εφαρμογές στον τομέα της νευροτεχνολογίας εγείρουν ζητήματα ιδιωτικότητας, προσωπικότητας και διακρίσεων. Έτσι, θεωρείται πολύ σημαντικό οι νευροτεχνολογίες να εγγυώνται ότι η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αποτελεί κατευθυντήρια προϋπόθεση καθ' όλη τη διάρκεια της διαδικασίας έρευνας, ανάπτυξης και εφαρμογής.
Η μελέτη επίσης βασίζεται σε ποιοτική μεθοδολογία με τη χρήση ερωτηματολογίου.Το δείγμα της έρευνας είναι στοχευμένο και αποτελείται από τρεις νευρολόγους, τέσσερεις νομικούς και τέσσερεις ψυχοθεραπευτές. Για την ανάλυση των δεδομένων ακολουθήθηκε η «θεματική ανάλυση», η οποία εκτιμήθηκε ως η καταλληλότερη για τη φύση της συγκεκριμένης έρευνας για την υλοποίηση του σκοπού και των επιμέρους στόχων της έρευνας. Η θεματική ανάλυση είναι μια μέθοδος εντοπισμού, καταγραφής και ανάλυσης διαφόρων θεμάτων που προκύπτουν μέσα από τα δεδομένα. Αποσκοπεί στη λεπτομερή οργάνωση και περιγραφή των δεδομένων. (Braun&Clarke, 2006 ).
Το κύριο συμπέρασμα που εξήχθη από την παρούσα έρευνα, είναι το γεγονός ότι ο κάθε ειδικός στον τομέα του κατανοεί και επεξηγεί εντός των πλαισίων της επιστήμης και της εμπειρογνωμοσύνης του, τις προεκτάσεις της παραδοχής περί μιας προκαθορισμένης φύσης του εγκεφάλου.
Οι Νομικοί επεσήμαναν ότι συνολικά, η χρήση της τεχνολογίας σάρωσης εγκεφάλου στο νομικό σύστημα είναι ένα σύνθετο ζήτημα που απαιτεί προσεκτική εξέταση τόσο των δυνητικών οφελών όσο και των κινδύνων. Υφίσταται ανάγκη εξέτασης πιθανών νομικών και ηθικών επιπτώσεων της μη συναινετικής εγκληματολογικής ανάγνωσης του εγκεφάλου για τα συμφέροντα της ιδιωτικής ζωής του ατόμου. Καταληκτικά σημείωσαν ότι η συζήτηση εντός της κοινότητας των νευροεπιστημών σχετικά με τη χρήση της τεχνολογίας σάρωσης του εγκεφάλου ως εργαλείου στο νομικό σύστημα, θα πρέπει να είναι συνεχής, λόγω μη εξακρίβωσης μετά βεβαιότητας των πορισμάτων.
Όπως και οι ερωτηθέντες Νομικοί ομοίως και οι Νευρολόγοι επεσήμαναν ότι τεχνολογία δεν είναι ακόμη αρκετά αξιόπιστη ώστε να χρησιμοποιηθεί ως αποδεικτικό στοιχείο στο δικαστήριο και ότι οι πιθανοί κίνδυνοι χρήσης της, όπως στηρίχθηκε πιο πάνω και από τους νομικούς (όπως ψευδώς θετικά αποτελέσματα, εισβολή στην ιδιωτική ζωή και καταναγκασμός) υπερτερούν των δυνητικών οφελών.
Οι Ψυχοθεραπευτές αναφέρθηκαν στην ψυχοθεραπεία ως μέτρο απάμβλυνσης εγκληματικών ροπών και έκαναν μνεία στα θετικά αποτελέσματα που δυνατόν να επιφέρει η νευροεκπαίδευση στη μείωση των ποσοστών υποτροπής παραβατικής συμπεριφοράς.
Ο εντατικός διάλογος μεταξύ της νευροεπιστήμης και των ανθρωπιστικών επιστημών καταδεικνύει ότι απαιτείται όπως αναπτυχθεί μια νέα προοπτική στα πλαίσια της νευροδεοντολογίας, με την πρόβλεψη των βραχυπρόθεσμων και συχνά απροσδόκητων επιπτώσεων των νέων τεχνολογιών, καθώς και την αξιολόγηση του κινδύνου.