Η χρήση του μύθου από τους ποιητές Σεφέρη, Ρίτσο και Ελύτη

Abstract

Στην παρούσα μεταπτυχιακή διατριβή αναλύουμε τους τρόπους με τους οποίους αξιοποίησαν τον αρχαίο ελληνικό μύθο στα ποιήματά τους μεγάλοι Έλληνες ποιητές, όπως ο Σεφέρης, ο Ρίτσος και ο Ελύτης. Σε έναν κρίσιμο 20ο αιώνα κατά τον οποίο η ελληνική κοινωνία ταλαιπωρήθηκε από πολιτικές και κοινωνικές κρίσεις, οι ποιητές Σεφέρης, Ρίτσος και Ελύτης συνδύασαν την ευρωπαϊκή τάση της εποχής τους, τον μοντερνισμό, με την ελληνική αρχαιογνωσία ώστε να συγκρίνουν το ισχυρό ελληνικό παρελθόν με το παρακμάζον παρόν και το αβέβαιο μέλλον. Μέσα από την επιστροφή του αρχαίου μύθου στα ποιήματα της γενιάς του 30΄ θα αναπτυχθούν βασικά θέματα όπως η επιστροφή και η αναζήτηση της παράδοσης, το ανέφικτο της επιστροφής, ο επαναπατρισμός, ο νόστος, η νοσταλγία, η περιπλάνηση, η ξενιτιά, η σχέση της επιστροφής με τον θάνατο. Επίσης, θα τονιστεί η σύνθετη σχέση της αρχαιότητας με τη σύγχρονη ιστορία, αλλά και με άλλα ιστορικά στρώματα που διαπλέκονται στο έργο τους με το αρχαιοελληνικό (κυρίως το Βυζάντιο). Στο δεύτερο και τρίτο κεφάλαιο γίνεται μία σημαντική ενδοσκόπηση της γενιάς του 30΄ όσον αφορά τους παράγοντες που επηρέασαν τους λογοτέχνες να στραφούν σε νέα λογοτεχνικά ρεύματα και συγκεκριμένα στην αξιοποίηση του αρχαίου μύθου. Επίσης, αναλύονται διεξοδικά ο όροι «λογοτεχνικός μύθος» και «μυθική μέθοδος». Στο τέταρτο κεφάλαιο επικεντρωνόμαστε αποκλειστικά στην ποίηση του Σεφέρη αναλύοντας το ποίημα «Πάνω σ’ ένα ξένο στίχο» από τη συλλογή Τετράδιο Γυρισμάτων, τα αρχαιόθεμα ποιήματα «ὄνομα δ᾽ Ὀρέστης» και «Αστυάναξ» από τη συλλογή Μυθιστόρημα και το ποίημα «Ελένη» από τη συλλογή Κύπρον οὗ μ’ ἐθέσπισεν. Βασιζόμενοι στα συγκεκριμένα έργα θα δούμε τον τρόπο επιστροφής του ποιητή στον αρχαίο μύθο. Έτσι, αναλόγως θα πράξουμε και στο πέμπτο κεφάλαιο που το ενδιαφέρον στρέφεται στη συλλογή Τέταρτη Διάσταση του Ρίτσου και συγκεκριμένα στο ποίημα «Ορέστης». Θα διακρίνουμε τα χαρακτηριστικά της συγκεκριμένης συλλογής και τον τρόπο επιστροφής του ποιητή Ρίτσου στο μύθο. Τέλος, στο έκτο κεφάλαιο γίνεται μια πιο σύντομη αναφορά στον ποιητή Ελύτη και στα ποιήματά του «Άξιον Εστί» και «Η Οδύσσεια». Παρά που η χρήση του μύθου δίνει την εντύπωση της συσκότισης της ιστορικής συγκυρίας, υποστηρίζουμε ότι καταφεύγοντας στο μύθο οι ποιητές αυτοί δείχνουν με έμμεσο τρόπο τα αδιέξοδα του παρόντος. Η χρήση του μύθου αντί για την άμεση αναφορά σε ιστορικά και πολιτικά γεγονότα παίρνει τη μορφή της κριτικής στην ιστορία, στη θέση της αναπαραγωγής της λογικής της.