Η επίδραση του φύλου στις εκπαιδευτικές και επαγγελματικές επιλογές και αντιλήψεις των εφήβων υπό το βάρος της κρίσης

Abstract

Σκοπός αυτής της εργασίας είναι να διερευνήσει την επίδραση του φύλου στις εκπαιδευτικές και επαγγελματικές επιλογές και αντιλήψεις των εφήβων υπό το βάρος της κρίσης. Μολονότι ως προς το πρώτο σκέλος του το θέμα αυτό έχει διερευνηθεί συστηματικά στο παρελθόν στο πλαίσιο της κοινωνιολογίας της εκπαίδευσης και της φεμινιστικής παιδαγωγικής, κρίνεται διαρκώς επίμαχο, λόγω των κρίσιμων συνεπειών του στην ατομικοκοινωνική ζωή των νέων ανθρώπων και στις σχέσεις των φύλων. Σε μια εποχή μάλιστα που παρουσιάζεται ως «μεταφεμινιστική» και προβάλλεται ο μύθος ότι η ισότητα έχει εξασφαλιστεί, το ζήτημα της σχέσης των εκπαιδευτικών και επαγγελματικών κατευθύνσεων των νέων ανθρώπων με τον έμφυλο κοινωνικό καταμερισμό εργασίας και την αναπαραγωγή της κοινωνικής αδικίας εις βάρος των γυναικών απαιτεί διαρκή ερευνητική εγρήγορση. Την αναγκαιότητα αυτής επαυξάνει ο εντοπισμός του δεύτερου σκέλους του θέματος, δηλαδή το ιδιαίτερο χωροχρονικό πλαίσιο της κρίσης, που επηρεάζει τον εκπαιδευτικό, επαγγελματικό και οικογενειακό σχεδιασμό ζωής των νέων. Αναλυτικότερα, τα ερευνητικά μας ερωτήματα εστιάζουν, κατά πρώτον, στο αν εντοπίζονται διαφορές κατά φύλο στις εκπαιδευτικές και επαγγελματικές επιλογές των εφήβων της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και, κατά δεύτερον, στις αντιλήψεις, στάσεις και πρακτικές που διαμορφώνουν και εκφράζουν όσον αφορά στην εκπαίδευση, την εργασία, την οικογένεια και την οικιακή εργασία, που συναρθρώνουν αλληλεπιδρώντα πεδία της καθημερινής ζωής. Στο πρώτο μέρος της εργασίας, επομένως, παρουσιάζονται, αφ’ ενός, τα βασικά σημεία της φεμινιστικής σκέψης, αναδεικνύοντας την υποτελή κοινωνική θέση των γυναικών στα παραπάνω πεδία, αφ’ ετέρου, τα σημαντικότερα ευρήματα από το χώρο της εκπαίδευσης που πιστοποιούν τις έμφυλες ανισότητες. Στο δεύτερο μέρος καταγράφονται ο σχεδιασμός και τα παραχθέντα δεδομένα από την έρευνα που διεξήγαμε, ακολουθώντας, ποιοτική προσέγγιση, με τη μέθοδο της ημιδομημένης συνέντευξης με 30 μαθητές-τριες της Γ΄ τάξης Λυκείων περιοχών των δυτικών προαστίων της Αθήνας. Κύριο εύρημά μας είναι ότι οι μαθητές και οι μαθήτριες αρθρώνουν ένα λόγο ισότητας των φύλων που διαφοροποιείται από τα ευρήματα παλαιότερων σχετικών ερευνών, καθώς φαίνεται να αποδίδει πιο λειασμένες τις διαφορές. Ωστόσο, ο λόγος αυτός στις περισσότερες περιπτώσεις είναι επιδερμικός, μιας που οι αντιφάσεις που εντοπίζονται αναδεικνύουν την πρόσληψη και κατασκευή του κοινωνικού κόσμου στη βάση της διπολικής και ιεραρχικής «φυσικής» κατηγοριοποίησης του φύλου. Στη σκέψη τους κυριαρχούν τα διαζεύγματα που αντιστοιχίζουν, αφ’ ενός, τη γυναίκα με τη θεωρητική κατεύθυνση, τις ανθρωπιστικές επιστήμες, την προσφορά προς το συνάνθρωπο, τη φροντίδα, τον καλλωπισμό, την ευαισθησία, το συναίσθημα, τον ιδεαλισμό, την οικιακή εργασία, την επιμέλεια και, αφ’ ετέρου, τον άνδρα με την τεχνολογική και θετική κατεύθυνση, τις πρακτικές και χειρωνακτικές ενασχολήσεις, το ρεαλισμό, την εξωοικιακή εργασία, την απειθαρχία. Η κρίση, από την άλλη, ασκεί στα δύο φύλα διαφορετικές επιδράσεις, οι οποίες αναδεικνύουν τα κύρια χαρακτηριστικά της ανά φύλο κοινωνικοποίησης. Τα αγόρια επηρεάζονται από την κρίση περισσότερο από τα κορίτσια, κυρίως στις εκπαιδευτικές και επαγγελματικές επιλογές. Η κρίση δε φαίνεται να γεννά συντηρητικές αναδιπλώσεις, αλλά ούτε και να ανατρέπει τον έμφυλο κοινωνικό καταμερισμό εργασίας στο ιδιωτικό και δημόσιο πεδίο.