Προσδιορισμός του οικολογικού αποτυπώματος του Ανοικτού Πανεπιστημίου Κύπρου (Υποθετικό Σενάριο)

Abstract

Ο σκοπός της επίτευξης της βιωσιμότητας σε χώρες, περιοχές, οργανισμούς, επιχειρήσεις, πανεπιστήμια, άτομα και γενικά σε κάθε τομέα δραστηριότητας καθιστά απαραίτητη την χρησιμοποίηση δεικτών. Το οικολογικό αποτύπωμα είναι ένας δείκτης που δείχνει τις απαιτήσεις ενός δοθέντος πληθυσμού σε σχέση με την φέρουσα ικανότητα του χώρου στον οποίο βρίσκεται. Δείχνει δηλαδή αν βρίσκονται σε ισορροπία οι άνθρωποι με την φύση. Αποτελεί ένα απλό, έξυπνο και επικοινωνιακό τρόπο να υπολογιστεί ο ρυθμός κατανάλωσης πόρων από ένα πλήθος ανθρώπων και το πόσο βιώσιμος είναι ο τρόπος ζωής αυτών. Η μονάδα μέτρησης του είναι το παγκόσμιο εκτάριο που αντιπροσωπεύει έκταση γης και νερού που έχει μια μέση παγκόσμια παραγωγικότητα.

Τα πανεπιστήμια υπολογίζουν το αποτύπωμα τους για διάφορους λόγους. Όπως για να ενσωματώσουν την αρχή της αειφορίας στον στενό πυρήνα των λειτουργιών τους, να αξιολογήσουν τη βιωσιμότητα όλων των δραστηριοτήτων τους, να χρησιμοποιήσουν την όλη διαδικασία σαν εργαλείο περιβαλλοντικής αφύπνισης των φοιτητών τους, να ασκήσουν πολιτική και να αποτελέσουν παράδειγμα για τις τοπικές κοινωνίες. Η ανάλυση από αντίστοιχες εργασίες παγκοσμίως έδειξε ότι τα πανεπιστήμια είναι υπερβατικά στον τομέα του οικολογικού αποτυπώματος. Αυτό σημαίνει ότι καταναλώνουν πολύ περισσότερο από την παραγωγική ικανότητα της περιοχής που βρίσκονται.

Το Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου είναι ένα ίδρυμα το οποίο εφαρμόζει την αρχή της εξ’αποστάσεως εκπαίδευσης και δεν απαιτεί την φυσική παρουσία των φοιτητών στη διδασκαλία. Αυτό το καθιστά ιδανικό για ανθρώπους που δουλεύουν και για ανθρώπους που δεν μπορούν να μετακινηθούν για σπουδές. Η όλη διαδικασία γίνεται μέσω τηλεπλατφόρμας στο διαδίκτυο. Φυσική παρουσία απαιτείται μόνο στις εξετάσεις. Οι φοιτητές προέρχονται από Κύπρο και Ελλάδα ενώ η έδρα του είναι στην Λευκωσία την πρωτεύουσα της Κύπρου. Η Κύπρος είναι νησί-κράτος της Ανατολικής Μεσογείου που ανήκει στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αποτελεί αναπτυγμένο κράτος με υψηλό βιοτικό επίπεδο αλλά πολύ ευάλωτο στην κλιματική αλλαγή και άρα με αυξημένη την ανάγκη για περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση.

Για τον προσδιορισμό του αποτυπώματος του Ανοικτού Πανεπιστημίου Κύπρου ποσοτικοποιήθηκε η χρήση ηλεκτρικής ενέργειας, θερμικής ενέργειας, νερού, οι μεταφορές-μετακινήσεις και η παραγωγή σκουπιδιών. Τα δεδομένα για αυτή την ποσοτικοποίηση δεν κατέστη δυνατόν να συγκεντρωθούν κυρίως λόγω της πανδημίας. Γι’αυτό το λόγο χρησιμοποιήθηκε ένα υποθετικό σενάριο με τέτοιο τρόπο ώστε το αποτέλεσμα που θα προέκυπτε να προσέγγιζε το αποτέλεσμα των πραγματικών δεδομένων. Επίσης η ανάλυση έγινε με ένα υβριδικό σύστημα bottom up και top down προσεγγίσεων και βασισμένη στη μεθοδολογία και τους συντελεστές μετατροπής των εγκυρότερων μελετών για διεθνή πανεπιστήμια. Το ολικό αποτύπωμα του ιδρύματος βρέθηκε 705,278 παγκόσμια εκτάρια ή 0,32058 παγκόσμια εκτάρια ανά άτομο. Τα μεγέθη αυτά το καθιστούν υπερβατικό αλλά είναι σημαντικό ότι μετά από ανάλυση βιωσιμότητας που έγινε, φαίνεται ότι το πανεπιστήμιο έχει κατακτήσει το ισχυρό επίπεδο της βιωσιμότητας. Η θερμική ενέργεια (θέρμανση) είναι το στοιχείο που συμμετέχει πιο πολύ στο συνολικό οικολογικό αποτύπωμα με 44%, ενώ το ενεργειακό αποτύπωμα είναι στα 541,5248 παγκόσμια εκτάρια.

Η λήψη μέτρων και η ανάληψη δράσεων με χρονικό ορίζοντα δεκαετίας μπορεί να επιφέρει βελτίωση του αποτυπώματος περίπου στο 23,7%. Τα μέτρα και οι δράσεις αυτές θα πρέπει να βασιστούν στη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, στη χρήση συσκευών εξοικονόμησης ενέργειας, στην ανακύκλωση απορριμμάτων, στην διαρκή ενημέρωση για την αλλαγή προτύπων κατανάλωσης, στον περιορισμό της χρήσης ιδιωτικών αυτοκινήτων και άλλα. Σημαντικό τέλος είναι να υιοθετηθεί ένα σύστημα περιβαλλοντικής διαχείρισης.