Μύθος και αρχαιότητα στη μεσοπολεμική πεζογραφία του Κοσμά Πολίτη: Λεμονοδάσος (1930), Εκάτη (1933), Eroica (1938).

Abstract

Η παρούσα διατριβή επικεντρώνεται στη συστηματική ιχνηλασία της αδιάλειπτης επίδρασης που ασκούν δεδομένες διαχρονικές μυθικές συλλήψεις στη διαμόρφωση της μυθιστορηματικής πλοκής από τον Κοσμά Πολίτη. Ο Πολίτης αξιοποιεί μία πλειάδα γνωστών κλασικών μύθων και προσώπων της ελληνικής αρχαιότητας που εμφανίζουν προσαρμοστικότητα και μεταπλαστική ευχέρεια στο παρόν. Ωστόσο, εκτός από τους μύθους, ποικίλα λογοτεχνικά και φιλοσοφικά κείμενα και ιδέες της ευρύτερης αρχαίας διανόησης ενσωματώνονται επίσης στο μυθιστορηματικό σύμπαν του Λεμονοδάσους, της Εκάτης και της Eroica, κάτι το οποίο φανερώνει την ιδεολογική εξέλιξη του Κοσμά Πολίτη. Οι φιλοσοφικές ανησυχίες που ανιχνεύονται στη γραφή του την καθιστούν ενίοτε υπαινικτική και ερμηνευτικά δυσπροσπέλαστη. Οι ήρωες των μυθιστορημάτων του Πολίτη περνούν από διάφορα στάδια πνευματικής μύησης, δηλαδή διεύρυνσης της συνείδησής τους και συμβολικής ταύτισης με το θεϊκό στοιχείο. Επιπλέον, καθοριστική είναι η συμβολιστική εμφάνιση της σελήνης, που μοιάζει να ακολουθεί και να ορίζει, με τις εναλλασσόμενες φωτεινές φάσεις της, τη ζωή και την τύχη των μυθιστορηματικών χαρακτήρων. Επίσης, εξετάζουμε ενδελεχώς, κατά πρώτον, την ιστορική ένταξη του Κοσμά Πολίτη στη μεσοπολεμική περίοδο και δη στη Γενιά του ’30, η οποία υιοθετεί τη χρήση της μυθικής μεθόδου και, κατά δεύτερον, την άμεση τελετουργική εξάρτηση του ψυχισμού και της ερωτικής συμπεριφοράς των ηρώων από τον πολυσύνθετο μυθολογικό ιστό των κειμένων, τις δοξασίες και τον απόηχο της λατρείας και της μαγικής επενέργειας αρχαίων χθόνιων θεοτήτων. Επιπροσθέτως, διερευνούμε την προέκταση και απορρόφηση των γυναικείων μυθικών μορφών και θεοτήτων στα τρία μεσοπολεμικά μυθιστορήματα του Κ. Πολίτη. Ιδιαιτέρως σημαντική είναι η πολυεπίπεδη έννοια της μυθοποίησης των γυναικών, ήτοι της υπαγωγής τους σε συγκεκριμένα μυθολογικά συμφραζόμενα, αφ’ ενός, και της εξιδανικευμένης ή και εφεκτικής θέασής τους από τους άρρενες, αφ’ ετέρου, με κεντρικό γνώμονα τους τέσσερις τύπους θηλυκότητας που έχουν οριστεί από τον Αλαίν Μπαντιού, αλλά και ενίοτε υπό το πρίσμα της ψυχαναλυτικής θεωρίας. Τέλος, εφόσον περιστρεφόμαστε στον διττό άξονα μύθου και αρχαιότητας, επιχειρούμε να συγκεντρώσουμε και να ερμηνεύσουμε χωρία από έργα εμβληματικών αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων (Όμηρος, Πλάτων, Αισχύλος, Ευριπίδης), με τους οποίους συνδιαλέγεται ο Κοσμάς Πολίτης στα τρία υπό εξέταση μυθιστορήματά του. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, καταδεικνύεται η “πολυφωνική” ιδεολογική ταυτότητα των έργων του Πολίτη, ο δημιουργικός αντίκτυπος του ιδιοφυούς και αειθαλούς αρχαίου πνευματικού στίγματος στη νεοελληνική λογοτεχνία και η δόμηση της πλοκής ως παλίμψηστου επάνω στον “καμβά” της αρχαίας τραγωδίας, της αλχημικής θεωρίας, της πυθαγόρειας φιλοσοφίας, του γνωστικισμού, της πλατωνικής φιλοσοφίας, καθώς και της ομηρικής επικής ποίησης.