Η ψηφιακή εμπειρία του πένθους στο Facebook: Δοκιμές επαλήθευσης του μοντέλου της Kubler-Ross

Abstract

Η παρούσα μεταπτυχιακή διατριβή εξετάζει την ψηφιακή εμπειρία του πένθους στο περιβάλλον του Facebook, διερευνώντας την εφαρμογή του μοντέλου των πέντε σταδίων (άρνηση, θυμός, διαπραγμάτευση, κατάθλιψη και αποδοχή), που προτάθηκε από την Ελβετίδα ψυχίατρο Elisabeth Kubler-Ross. Οι αντιλήψεις για το θάνατο και το πένθος μεταβλήθηκαν στο πέρασμα των αιώνων και οι αποδεκτές εκφράσεις του πένθους προσδιορίστηκαν από το εκάστοτε κοινωνικό και θρησκευτικό πλαίσιο, μέσα από την πραγμάτωση συγκεκριμένων πρακτικών. Τον 21ο αιώνα, η μέχρι πρότινος ιδιωτική εμπειρία του πένθους διαμεσολαβείται από τις νέες τεχνολογίες μετατρέποντας το σε μία δημόσια εμπειρία. Παράλληλα, η υβριδική θνησιμότητα εξασφαλίζει μία διηνεκή παρουσία για τα ψηφιακά ίχνη του νεκρού. Στόχος της παρούσας διατριβής, μέσα από μια διερευνητική έρευνα (Exploratory Research), είναι η παραγωγή νέων θεωρήσεων στο θέμα της έκφρασης του πένθους στο ψηφιακό περιβάλλον του Facebook που δεν έχει μελετηθεί επαρκώς, συμβάλλοντας στην κατανόηση της ψηφιακής συμπεριφοράς σε καταστάσεις πένθους και στην ανάδειξη νέων πρακτικών έκφρασής του. Ειδικότερα, το μοντέλου της Kubler-Ross εφαρμόζεται στο ψηφιακό περιβάλλον του Facebook, με κριτήριο την αρχή της επαληθευσιμότητας, προκειμένου να αναγνωριστούν τα στάδια του πένθους στις δημόσιες αναρτήσεις πενθούντων υποκειμένων στα προφίλ νεκρών στο Facebook, με τη χρήση ποιοτικής ανάλυσης περιεχομένου και τεχνικών μηχανικής μάθησης Text και Sentiment Analysis. Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν την ποσοτική υπεροχή των σταδίων της άρνησης και της διαπραγμάτευσης στις κειμενικές αναρτήσεις των πενθούντων. Ειδικότερα, διαπιστώθηκε ότι η έντονη παρουσία της φάσης της άρνησης κυρίως τον πρώτο μήνα μετά την απώλεια σχετίζεται με την διαδραστικότητα του Facebook και τις δυνατότητες μνημόνευσης που αυτό παρέχει. Η φάση της διαπραγμάτευσης, από την άλλη πλευρά, σχετίζεται έντονα με τις θρησκευτικές πεποιθήσεις των υποκειμένων. Μια σειρά από ενδιαφέροντα, επίσης, ζητήματα αναδείχθηκαν οδηγώντας στη διατύπωση της θέσης ότι το Facebook συμβάλλει στη διατήρηση της ψευδαίσθησης της παρουσίας του νεκρού, την οποία ανάγει σε μία ιερή διάσταση, και φανερώνοντας ότι η ένταση των αλληλεπιδράσεων στην πλατφόρμα αυτή δεν περιορίζεται στην επικοινωνία μεταξύ ζώντων υποκειμένων, αλλά επεκτείνεται και σε μια μεταθανάτια αλληλεπίδραση.