Παραγωγή επιχειρηματολογικού λόγου στις πανελλήνιες εξετάσεις: μια απόπειρα κριτικής ανάλυσης.

Abstract

Στη συγκεκριμένη μεταπτυχιακή διατριβή επιχειρείται μια κριτική ανάλυση των ασκήσεων παραγωγής λόγου που τίθενται στις Πανελλήνιες Εξετάσεις από την τελευταία αλλαγή του συστήματος εισαγωγής στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα (ΑΕΙ) το 1999 μέχρι σήμερα (2000-2018). Βασική επιστημολογική θέση αποτελεί η παραδοχή ότι το κείμενο των ασκήσεων δεν συνιστά ιδεολογικά ουδέτερη κατασκευή αλλά κοινωνικο-πολιτισμικά καθορισμένη πρακτική, στην οποία εκβάλλουν διάφοροι γλωσσοδιδακτικοί λόγοι (discourses). Κατά συνέπεια, εγγράφει αλλά και αναπαράγει κοινωνικές σχέσεις, αξίες και ιδεολογίες, οικοδομώντας μια συγκεκριμένη αναπαράσταση της κοινωνικής πραγματικότητας που επηρεάζει τον επιχειρηματολογικό λόγο των μαθητών και συμβάλλει στη διαμόρφωση των μαθητικών ταυτοτήτων. Για την ανάδειξη της ιδεολογικής διάστασης του λόγου των ασκήσεων αξιοποιείται το «τρισδιάστατο μοντέλο» Κριτικής Ανάλυσης Λόγου (ΚΑΛ) του Fairclough και η Συστημική Λειτουργική Γραμματική του M.A.K. Halliday, που επιτρέπουν να καταδειχθούν οι γλωσσικοί μηχανισμοί που επιστρατεύονται για την παραγωγή του νοήματος στο μικρο-επίπεδο του κειμένου, εξασφαλίζοντας τη μετάβαση στο μακρο-επίπεδο και την αποφυσικοποίηση των υπόρρητων νοημάτων. Το συμπέρασμα που προκύπτει τελικά είναι ότι, παρά την προσπάθεια ανανέωσης του λόγου των Πανελληνίων εξετάσεων που επιχειρήθηκε το 2000, αυτός παραμένει προσκολλημένος σε μια παραδοσιακή λογική, που δεν επιτρέπει τη δημιουργία κριτικών μαθητικών ταυτοτήτων, ικανών να ανταποκριθούν στην πολυπλοκότητα και την ετερογένεια της σύγχρονης παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας. Προτείνεται λοιπόν ο επαναπροσδιορισμός της εξεταστικής φιλοσοφίας στη βάση των αρχών του κριτικού γραμματισμού.