Η χρήση μη συμβατικών χώρων για παραστάσεις και δρώμενα από πολιτιστικούς οργανισμούς: Μελέτες περίπτωσης και κριτική αποτίμηση
Abstract
Στην Αθήνα η χρήση μη συμβατικών χώρων για την παρουσίαση πολιτιστικών δράσεων και παραστάσεων παρουσιάζει ενδιαφέρον καθώς ολοένα πυκνώνει. Οι μη συμβατικοί χώροι είναι συχνότερα δημόσιοι κι εξωτερικοί, χαρακτηριστικά που τους καθιστούν πιο εύκολα προσβάσιμους από κοινωνικά περιθωριοποιημένους πολίτες, μετανάστες, τουρίστες και οικονομικά ασθενέστερους. Η συμπεριφορά του κοινού απέχει από εκείνη που ακολουθείται στους παραδοσιακούς χώρους επιτέλεσης. Στους μη συμβατικούς χώρους ενισχύονται οι διαπροσωπικές σχέσεις, επικρατεί η αταξική αντιμετώπιση του κοινού, διαπιστώνεται η ενίσχυση της σχέσης των θεατών με τον ιστό της πόλης τους, ελαττώνεται η παρακμή περιοχών και παρουσιάζεται αφύπνιση της κριτικής σκέψης του κοινού, δεδομένου ότι η τέχνη του δημόσιου χώρου προσφέρεται περισσότερο για διάδραση.
Με χρήση ελληνικής και ξένης βιβλιογραφίας, αξιοποίηση υλικού από επιτόπια παρατήρηση, εξαγωγή συμπερασμάτων από διαδικτυακές πηγές και οπτικοακουστικό περιεχόμενο, αλλά και διεξαγωγή 13 προσωπικών συνεντεύξεων από εργαζόμενους και κοινό, επιλέχτηκε ως μελέτη περίπτωσης η Εθνική Λυρική Σκηνή και οι δράσεις της σε μη συμβατικούς χώρους της Αθήνας για το χρονικό διάστημα 2010-2018.
Στην παρούσα εργασία διαπιστώθηκε ότι η Ε.Λ.Σ. προχώρησε σε αυτές τις ενότητες δράσεων εξαιτίας α)των συσσωρευμένων χρεών της, β)της γενικότερης οικονομικής κρίσης της χώρας που μόλις ξεκινούσε, γ)της προοπτικής μετεγκατάστασής της στο Κ.Π.Ι.Σ.Ν, και δ) της ανάγκης να απαλλαχθεί από τον στιγματισμό της ελιτίστικης μορφής τέχνης, έτσι ώστε να διευρυνθεί το κοινό της εν όψει των μελλοντικών εξελίξεων που αναμένονταν. Οι δράσεις επιδίωκαν άλλοτε τον αιφνιδιασμό του κοινού με απρόσμενες εμφανίσεις στην πόλη, άλλοτε αφορούσαν προγραμματισμένα δρώμενα σε μη συμβατικούς χώρους κι άλλοτε προγραμματισμένες παραστάσεις συμπυκνωμένης μορφής.
Η ανταπόκριση του κοινού υπήρξε ενθαρρυντική και οι χώροι με μεγάλη χωρητικότητα εξυπηρέτησαν τον σκοπό της προσέλκυσης εντυπωσιακού αριθμού θεατών. Επίσης, άξια λόγου είναι η προσέγγιση του οργανισμού σε κοινωνικές ομάδες, οι οποίες αποδεδειγμένα δεν θα παρακολουθούσαν ποτέ μία παραγωγή της Ε.Λ.Σ. στον συμβατικό χώρο της έδρας της. Ωστόσο, ορισμένες δυσκολίες, που πάντοτε προκύπτουν όταν οργανώνεται μία παραγωγή για πρώτη φορά σε έναν χώρο, ήταν αναπόφευκτες. Επιπλέον, η εναρμόνιση ορισμένων καθημερινών πρακτικών της Ε.Λ.Σ. με την γενική φιλοσοφία της εξωστρέφειας αποτέλεσε ένα στοίχημα, που αν όχι πάντα, τις περισσότερες φορές κερδήθηκε.