Εκτίμηση των επιπτώσεων των πλημμυρών της χειμερινής περιόδου (2017-2018) στη Μάνδρα-Νέα Πέραμο Αττικής και επαναχωροθέτηση καλύψεων-χρήσεων γης
Abstract
Η κλιματική αλλαγή λογίζεται ως ένα από τα σπουδαιότερα προβλήματα του σύγχρονου πολιτισμού σε παγκόσμιο επίπεδο. Αποτέλεσμα αυτής είναι ορισμένες περιοχές να πλήττονται από ακραία καιρικά φαινόμενα όπως έντονες βροχοπτώσεις, καύσωνες, ξηρασίες και τυφώνες ειδικότερα τα τελευταία χρόνια. Στην παρούσα εργασία μελετήθηκε η αιφνίδια πλημμύρα μετά από έντονη βροχόπτωση στη δυτική Αττική, πλήττοντας κυρίως τις περιοχές της Μάνδρας και της Νέας Περάμου στις 15 Νοεμβρίου 2017. Πιο συγκεκριμένα την Τρίτη και την Τετάρτη (14 και 15/11/2017) στην ευρύτερη περιοχή της Δυτικής Αττικής εκδηλώθηκαν ισχυρές βροχοπτώσεις. Ειδικότερα τη νύχτα της Τρίτης προς τη Τετάρτη στο όρος Πατέρα οι έντονες βροχοπτώσεις είχαν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία μεγάλων επιφανειακών απορροών και την απόδοση μεγάλων ποσοτήτων νερού στην ευρύτερη περιοχή με διέξοδο προς τις πεδινές περιοχές της Μάνδρας και Νέας Περάμου. Ο τραγικός απολογισμός είναι 24 άτομα να χάσουν τη ζωή τους, και πολλές υποδομές και περιουσιακά στοιχεία να καταστραφούν ολοσχερώς ή μερικώς. Το GIS με χρήση ελεύθερων δεδομένων αποτελεί ένα βασικό εργαλείο για την μελέτη και αποτίμηση των πλημμυρών και την επαναχωροθέτηση καλύψεων-χρήσεων γης, τόσο για τις υπό μελέτη περιοχές όσο και για εφαρμογή τους σε περιοχές με παρόμοια χαρακτηριστικά. Η ανάλυση των δεδομένων, από δορυφορικές εικόνες, των πλημμυρών της Μάνδρας και της Νέας Περάμου στα μέσα Νοεμβρίου 2017 προσδιόρισε το νοηματικό πλαίσιο της εκδήλωσης του φαινομένου, άλλα και των ζωνών που εντοπίζονται οι καταστροφικές επιπτώσεις. Είναι σαφές ότι η γενεσιουργό αιτία των πλημμυρικών φαινομένων στην Δυτική Αττική τον Νοεμβρίου του 2017 είναι η ραγδαία με πολλή μεγάλη ένταση (ύψος βροχής στην μονάδα του χρόνου) βροχόπτωση σε περιορισμένη γεωγραφικά περιοχή που συνδέεται άμεσα με τη κλιματική αλλαγή. Στην συνέχεια τα πλημμυρικά φαινόμενα οριοθετούνται γεωγραφικά από τις γραμμές απορροής κατάντη της βροχόπτωσης, στις οποίες διοχετεύονται οι όγκοι του νερού. Οι επιπτώσεις περιορίζονται σε περιοχές που δεν είναι δυνατή η παροχέτευση των υδάτινων όγκων και των λασποροών κατά μήκος των ρεμάτων, οπότε έχουμε την εκδήλωση πλημμυρικών φαινόμενων, εκατέρωθεν των ρεμάτων και των γραμμών απορροής. Οι επιπτώσεις και οι κίνδυνοι για την ανθρώπινη ζωή, το οικιστικό περιβάλλον και την οικονομική δραστηριότητα προσδιορίζονται από τις καλύψεις και χρήσεις γης εντός της δυνητικά, πλημμυρικής ζώνης. Με δεδομένο το νοηματικό πλαίσιο, προσδιορίσθηκαν με γεωμορφολογική και υδρολογική ανάλυση από το ΨΥΜΕ της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με χωρική ανάλυση 25 m, η συγκλίνουσα απορροή και οι περιοχές που εν δυνάμει πλημμυρίζουν κατά την εκδήλωση ακραίων μετεωρολογικών δεδομένων στην διοικητική περιφέρεια της Δυτικής Αττικής. Στην συνέχεια από ελεύθερα γεωγραφικά δεδομένα, όπως οι καλύψεις χρήσεις γης CORINE, ο χάρτης Google Earth, κ.α. πραγματοποιήθηκε η αξιολόγηση των περιοχών αυτών, σε σχέση με τις καλύψεις, χρήσεις γης, το συγκοινωνιακό φόρτο, και την εγγύτητα τους με αστικές συγκεντρώσεις αλλά και βιομηχανικές δραστηριότητες. Με βάση τις διαπιστώσεις αυτές διατυπώνονται προτάσεις για τον επανασχεδιασμό των καλύψεων-χρήσεων γης, έτσι ώστε τα αποτελέσματα από μελλοντικά ακραία καιρικά φαινόμενα, να αποφευχθούν ή και να μην εκτονωθούν στο πολεοδομικό ιστό και σε ζώνες βιομηχανικών δραστηριοτήτων.