Κλυταιμνήστρα, Μήδεια, Εκάβη: Θύτες και θύματα του χθές και του σήμερα

Abstract

Η θέση της γυναίκας στην αρχαιότητα ήταν μειονεκτική σε σχέση με αυτήν του άνδρα και ο ρόλος της περιοριζόταν στην ευθύνη της συντήρησης του σπιτιού και τη μέριμνα για το νοικοκυριό. Αν και η γυναίκα ήταν αφανής, σιωπηλή και υπάκουη, δεν ίσχυε το ίδιο και για τα γυναικεία πρόσωπα των αρχαίων τραγωδιών, καθώς εκεί οι γυναίκες ήταν δυναμικές, έπαιρναν πρωτοβουλίες και έβγαιναν εκτός των ορίων του οίκου τους. Το γεγονός αυτό είχε ως αποτέλεσμα κάποιες από τις τραγικές ηρωίδες, όπως η Κλυταιμνήστρα, η Μήδεια και η Εκάβη να αντιμετωπιστούν με απολύτως αρνητικό τρόπο και να κατηγορηθούν ως θύτες, από το ανδροκρατούμενο κοινό της Αθήνας του 5ου αιώνα π.Χ., παρόλο που ο τρόπος ζωής τους, πριν από τα εγκλήματα που διέπραξαν, οδηγεί τον αναγνώστη στην κατάταξή τους ως θύματα.

Η παρούσα μελέτη ασχολείται με τις ηρωίδες αυτές, τη σχέση τους με την εποχή της συγγραφής των έργων και τη θέση της γυναίκας, όπως αποτυπώνεται στην αρχαία τραγωδία και την πρόσληψή της από το κοινό της εποχής ως θύματα και ως θύτες. Στη συνέχεια αντιπαραβάλλει τα χαρακτηριστικά αυτά με νεότερες διασκευές και μεταγραφές των σχετικών μύθων, καταδεικνύοντας πώς οι σημαντικές εξελίξεις στη θέση της γυναίκας υπαγόρευσαν ουσιαστικά μια σοβαρή μετατόπιση στον τρόπο που τις βλέπουν οι νεότεροι συγγραφείς και εξηγεί ποια είναι αυτή.

Επίσης, η διατριβή εξετάζει πώς η συμβολή του φεμινιστικού κινήματος στη βελτίωση των συνθηκών ζωής των γυναικών, δίνοντάς τους δικαιώματα και ελευθερίες που στην κλασική Αθήνα φάνταζαν αδιανόητα, συνδέεται με τις μεταπλάσεις αυτές και λειτουργεί ως ερμηνευτικό πλαίσιο των νέων ιστοριών. Το γεγονός ότι εκτός από το δικαίωμα ψήφου και το δικαίωμα στην εργασία, οι γυναίκες μπορούσαν πλέον να μιλούν και να εκφράζονται ελεύθερα, αποτέλεσε, καταρχάς, τη βασική πηγή έμπνευσης για τους σύγχρονους δραματουργούς, οι οποίοι επιχείρησαν να ξαναδούν τις ιστορίες αυτές μέσα από το πρίσμα της δικής τους εποχής.

Σε κάθε περίπτωση, οι περισσότερες μεταγραφές και διασκευές των μύθων της Κλυταιμνήστρας, της Μήδειας και της Εκάβης δείχνουν πως οι σύγχρονοι συγγραφείς έχουν την ανάγκη να τις απενοχοποιήσουν από τα εγκλήματά τους. Ακόμα και αν δεν τις αθωώνουν ξεκάθαρα, σίγουρα προσπαθούν να καταλάβουν τους λόγους που τις οδήγησαν στις συγκεκριμένες ενέργειες και να αναδείξουν πολλά επιχειρήματα, σύμφωνα με τα οποία οι τρεις ηρωίδες κατατάσσονται, εν τέλει, στην κατηγορία των θυμάτων.