Η Σφίγγα ξέρει: ποιήματα-αινίγματα στον όψιμο Χαραλαμπίδη

Abstract

Περίληψη: Στον όψιμο Χαραλαμπίδη, η μυθογνωσία παίρνει συχνά τη μορφή απαιτητικών ποιημάτων-αινιγμάτων, που προ(σ)καλούν τον αναγνώστη να τα αποκρυπτογραφήσει. Το ποίημα «Κλέεια, Ευδώρη, Κορωνίς, Φαιώ και Φαισύλη» από τη συλλογή Ηλίου και Σελήνης Άλως (Αθήνα: Κέδρος 2015) αποτελεί χαρακτηριστική περίπτωση τέτοιου ποιήματος- αινίγματος, το οποίο όμως με το πέρας του παιγνίου αποκαλύπτει έναν διπλό φιλοσοφικό στοχασμό: (α) πικρό, για την ανατρεπτική παρέμβαση του ανθρώπινου θηρίου στην τάξη του σύμπαντος, στη «λογική του μυστηρίου»· (β) πιο αισιόδοξο, καθώς το «μυστήριο» διαταράσσεται μεν αλλά παραμένει. Το ποίημα, «κλειστό και ανοικτό, δηλαδή σκοτεινό και φωτεινό», ακολουθεί τη μεταφυσική ροπή που επανέρχεται με δυναμισμό στις πιο πρόσφατες συλλογές του Χαραλαμπίδη, ο οποίος ποικιλοτρόπως επιχειρεί «να ανατάμει τις αιτίες των όντων μέσα από τους μυστηριακούς συμβολισμούς» (αυτοσχόλιο ποιητή, per litteras). Όπως συνηθίζεται στα αινιγματικά παίγνια, ο ποιητής παρέχει έναν μίτο ερμηνείας (στις Σημειώσεις): τα πέντε ονόματα ανήκουν στις Υάδες, τις αστερωμένες κόρες του Άτλαντα και της Πλειόνης ή της Αίθρας, «ονόματα που αντανακλούν την έννοια του φωτός» (σ. 87 της συλλογής). Τι ξέρει η Σφίγγα, η «προαιώνια ως προς τη γνώση των ανθρωπίνων» (αυτοσχόλιο ποιητή), και πώς θα λύσουμε το αίνιγμά της; Ποια είναι η σχέση των Υάδων με τη Θήβα και με τον μύθο της εκστρατείας των Επτά, στον οποίο το ποίημα αναφέρεται; Γιατί ο ποιητής εστιάζει στο φως, όταν πρόκειται να ακολουθήσει η φρικτή κακοφωνία του σκότους και του θανάτου;