Ο αστικός δημόσιος χώρος και ο ρόλος του στη βιώσιμη ανάπτυξη και ενίσχυση της ταυτότητας της πόλης: Η περίπτωση των δημόσιων χώρων του αστικού κέντρου της Λευκωσίας

Abstract

Η παρούσα έρευνα αποσκοπεί στην εξέταση του ρόλου που μπορεί να διαδραματίσουν οι δημόσιοι ανοικτοί χώροι, στην αναβάθμιση της καθημερινής ζωής των κατοίκων μιας πόλης, αλλά και στη δυνατότητα συνεισφοράς τους στην αστική βιώσιμη ανάπτυξη, μέσα από τα οφέλη που μπορούν να προσφέρουν σε σχέση με τις περιβαλλοντικές, κοινωνικές και οικονομικές συνιστώσες της. Ως περίπτωση μελέτης, επιλέχθηκαν οι κεντρικοί δημόσιοι χώροι που περιβάλλουν την Παλιά Πόλη της Λευκωσίας και αποτελούν το συνδετικό στοιχείο με τη σύγχρονη επέκτασή της. Για την κατανόηση των πιο πάνω δυνατοτήτων, διερευνήθηκε η σχέση των δημόσιων χώρων με τη δημόσια ζωή, με ιδιαίτερη σημασία στη χρήση τους για την κατασκευή του κοινού οράματος συμβίωσης ενός κοινωνικού συνόλου, αλλά και ως αντανάκλαση του κοινωνικού γίγνεσθαι που καθορίζει την ιδεολογία της πόλης ως προς την ανεκτικότητα ή τον αποκλεισμό. Παράλληλα, μελετήθηκαν οι προοπτικές της αξιοποίησης των ανοικτών δημόσιων χώρων, στα ζητήματα της βιώσιμης ανάπτυξης. Στη συνέχεια, καταγράφηκε η ιστορική διαδρομή, λειτουργία και μετάλλαξη των κύριων δημόσιων χώρων της Λευκωσίας, όπου παρουσιάστηκε η σημασία τους στην εξελικτική πορεία της πόλης και αναλύθηκε η υφιστάμενη κατάσταση των υπό μελέτη συγκεκριμένων ανοικτών χώρων. Εξετάστηκε η χωροταξική και λειτουργική τους κατάσταση, το εξωτερικό τους περιβάλλον και η σχέση τους με το κοινό, για την αναγνώριση των θετικών και αρνητικών στοιχείων. Με βάση τα σχετικά αποτελέσματα, καθορίστηκε το όραμα για αυτούς τους χώρους και οι αξίες που μπορούν να προβάλουν, ώστε να συμβάλουν στην ποιοτική και βιώσιμη αναβάθμιση της Λευκωσίας. Στα πλαίσια ενός στρατηγικού σχεδιασμού, οι αξίες αυτές μεταφράστηκαν σε στόχους που αναφέρονται στην συνεισφορά στην ποιότητα ζωής των πολιτών με αναβάθμιση της σχέσης τους με το φυσικό περιβάλλον της πόλης, στη συμβολή στα θέματα κοινωνικής δικαιοσύνης και συμμετοχικότητας και στην αναβάθμιση της εικόνας της πόλης. Για την επιτυχία των στόχων που έχουν καθοριστεί, παρουσιάστηκε ένας προγραμματισμός δράσεων για τους υπό αναφορά χώρους, σε επίπεδο σχεδιασμού και διαχείρισης. Σε επίπεδο σχεδιασμού, οι δράσεις θα πρέπει να περιλαμβάνουν παρεμβάσεις κυρίως στα χωρικά σημεία που διαμορφώνουν την αστική αντίληψη των ατόμων για το δημόσιο χώρο και αφορούν διαδρομές, όρια, κόμβους, ορόσημα, υποπεριοχές και υποστηρικτικές υποδομές. Σε επίπεδο διαχείρισης, θα πρέπει να περιλαμβάνουν τη εμπλοκή των χρηστών στη διαδικασία, την κατάρτιση συνεχούς προγράμματος δραστηριοτήτων για όλες τις ομάδες του κοινού, τη φυσική και διαδικτυακή προβολή και τη διαμόρφωση συγκεκριμένων πολιτικών για τις ομάδες με κινητικά προβλήματα, για νέες οικολογικές προτάσεις και για ζητήματα εναλλαξιμότητας στο χώρο. Πολύ σημαντική θεωρείται η εφαρμογή ενός συστήματος διαχείρισης ποιότητας με εξωτερικούς ελέγχους. Συμπερασματικά, αναγνωρίστηκε ότι οι δημόσιοι ανοικτοί χώροι, και ιδιαίτερα οι κεντρικοί δημόσιοι αστικοί χώροι μπορούν να επιτελέσουν σημαντικό ρόλο στην αναβάθμιση ενός προβληματικού αστικού τοπίου όπως της Λευκωσίας, με θετικές προεκτάσεις στην αναπτυξιακή της πορεία, στην ποιότητα ζωής και στη σύνδεση των κατοίκων με την πόλη τους. Η βασική παράμετρος που πρέπει να ληφθεί υπόψη στη διαμόρφωση των δημόσιων χώρων, είναι η διαπίστωση ότι οι σχεδιασμοί τους δεν είναι τετελεσμένοι και πάντα θα πρέπει να εξετάζονται και να επανεξετάζονται ώστε να ανταποκρίνονται κάθε φορά στα νέα κοινωνικοπολιτικά δεδομένα.