Η συμβολή των προστατευόμενων περιοχών στην τουριστική ανάπτυξη. Η περίπτωση του Εθνικού Δρυμού Ολύμπου

Abstract

Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η διερεύνηση της συμβολής των προστατευόμενων περιοχών στην τουριστική ανάπτυξη. Το θέμα διερευνάται τόσο σε θεωρητικό, όσο και σε εμπειρικό επίπεδο. Σε θεωρητικό επίπεδο, μέσω βιβλιογραφικής ανασκόπησης της διεθνούς και ελληνικής βιβλιογραφίας, καταγράφεται αρχικά το θεωρητικό πλαίσιο γύρω από τις προστατευόμενες περιοχές, όπως ο ορισμός τους και ο ρόλος τους στην προστασία του περιβάλλοντος. Τα θέματα που συζητούνται στο πλαίσιο αυτό, είναι η συμβολή τους στην επιβράδυνση της κλιματικής αλλαγής, στη διατήρηση της βιοποικιλότητας, στη διατήρηση της ιστορίας και του πολιτισμού, στην παροχή πόσιμου νερού υψηλής ποιότητας και γενικά στη διατήρηση της ανθρώπινης υγείας, αλλά και της οικονομικής ευημερίας. Κατόπιν διερευνάται σε βάθος η σύνδεση του τουρισμού και των προστατευόμενων περιοχών. Πιο συγκεκριμένα μελετώνται τα κίνητρα των επισκεπτών στις περιοχές αυτές, η ανάπτυξη βιώσιμων και εναλλακτικών μορφών τουρισμού στις προστατευόμενες περιοχές, και οι ευεργετικές αλλά και αρνητικές επιδράσεις της τουριστικής ανάπτυξης στις προστατευόμενες περιοχές. Στη συνέχεια εστιάζουμε στην περίπτωση των προστατευόμενων περιοχών στην Ελλάδα. Θέματα που είναι σημαντικά για τη χώρα μας και μελετώνται στο κεφάλαιο αυτό είναι η έλλειψη ενός σαφούς διαχειριστικού πλαισίου για τις προστατευόμενες περιοχές στην Ελλάδα, και ο τρόπος με τον οποίο αυτή η έλλειψη επηρεάζει την ικανοποίηση των επισκεπτών στις περιοχές αυτές. Τα αποτελέσματα της βιβλιογραφικής ανασκόπησης υποδεικνύουν ότι οι βιώσιμες μορφές τουρισμού αποτελούν την καταλληλότερη μορφή τουρισμού στις προστατευόμενες περιοχές και μπορούν να αποφέρουν σημαντικά οφέλη στους κατοίκους των ευρύτερων περιοχών. Σε εμπειρικό επίπεδο πραγματοποιήθηκε πρωτογενής έρευνα σε 121 επισκέπτες στον Εθνικό Δρυμό Ολύμπου, την πρώτη περιοχή στην Ελλάδα που χαρακτηρίστηκε νομοθετικά, ως προστατευόμενη το 1938, με σκοπό τη διερεύνηση των επιπέδων ικανοποίησης των επισκεπτών του Δρυμού, σχετικά με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αυτής της προστατευόμενης περιοχής αλλά και με τα χαρακτηριστικά των παρεχόμενων υπηρεσιών. Πιο αναλυτικά διερευνήθηκε το προφίλ των επισκεπτών του Εθνικού Δρυμού Ολύμπου, οι απόψεις τους για τα φυσικά και τεχνητά χαρακτηριστικά του και για τις ενέργειες που θα τον βελτιώσουν, αλλά και η συσχέτιση μεταξύ των κοινωνικοδημογραφικών χαρακτηριστικών των επισκεπτών με την περιβαλλοντική συμπεριφορά τους στην προστατευόμενη περιοχή του Ολύμπου. Οι επισκέπτες συνολικά φαίνεται να έχουν σχηματίσει γενικά θετικές εντυπώσεις από την επίσκεψη τους στον Εθνικό Δρυμό Ολύμπου, αν και κάποιες αρνητικές εντυπώσεις καταγράφηκαν όσο αφορά τις υποδομές του Δρυμού, οι οποίες αφορούσαν τις υποδομές (ελλείψεις τουαλετών και κάδων απορριμμάτων) και το προσωπικό του (έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού και ανεπαρκής παροχή πληροφόρησης). Ωστόσο οι εντυπώσεις αυτές δεν βρέθηκαν να είναι σε μεγάλο βαθμό αρνητικές, ώστε να αλλάζουν την άποψη του δείγματος σχετικά με την γενικότερη ικανοποίηση από την επίσκεψη στον Εθνικό Δρυμό Ολύμπου. Τα δημογραφικά στοιχεία των επισκεπτών (φύλο, ηλικία, επίπεδο μόρφωσης και χώρα προέλευσης), φάνηκε να επηρεάζουν τις απόψεις τους, τόσο στους λόγους επίσκεψης του Εθνικού Δρυμού Ολύμπου όσο και στις εντυπώσεις που αποκόμισαν κατά την επίσκεψη τους. Οι τουρίστες πιστεύουν ότι οι συνιστώσες που θα πρέπει να βελτιωθούν είναι η λειτουργικότητα του Δρυμού, η ασφαλής πρόσβαση, η σήμανση, η τοποθέτηση κάδων απορριμμάτων, η δημιουργία τελεφερίκ και η τοποθέτηση κατάλληλου προσωπικού για την διευκόλυνση των επισκεπτών. Τα ευρήματα αυτά επιβεβαιώνουν σε μεγάλο μέρος τους αυτά προηγούμενων ερευνών που έγιναν για την διερεύνηση της ικανοποίησης των επισκεπτών σε άλλους Εθνικούς Δρυμούς της χώρας. Στο πλαίσιο των αποτελεσμάτων της παρούσας έρευνας, οι διαχειριστικές αρχές θα πρέπει να επικεντρωθούν στη βελτίωση των υποδομών του Εθνικού Δρυμού Ολύμπου προκειμένου να αυξήσουν τα επίπεδα ικανοποίησης των επισκεπτών της περιοχής, με έμφαση στη βελτίωση των χώρων αναψυχής (περισσότερες τουαλέτες, κάδοι απορριμμάτων, χώροι πικ-νικ). Επιπρόσθετα προτείνεται η πρόσληψη πρόσθετου εξειδικευμένου προσωπικού, το οποίο θα μπορούσε να διαχειριστεί καλύτερα τον αυξημένο αριθμό επισκεπτών κατά μήκος των μονοπατιών και να παρέχει μεγαλύτερα επίπεδα πληροφόρησης σχετικά με την προστατευόμενη περιοχή του Ολύμπου. Οι διαχειριστικές αρχές θα πρέπει να επικεντρωθούν σε αυτά τα χαρακτηριστικά του πάρκου, ώστε να ενισχύσουν περαιτέρω την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών, ενισχύοντας παράλληλα την αύξηση της επισκεψιμότητας στον Εθνικό Δρυμό Ολύμπου.