Ένα εναλλακτικό πρόγραμμα γλωσσικής διδασκαλίας για την επαγγελματική εκπαίδευση. Εισαγωγή επαγγελματικής γραφής μέσα απο προβληματοκεντρικό ηλεκτρονικό περιβάλλον μάθησης

Abstract

Η παρούσα διδακτορική διατριβή περιγράφει την εφαρμογή ενός προγράμματος διδακτικής παρέμβασης στο μάθημα της Νέας Ελληνικής Γλώσσας σε 46 μαθητές της Β’ τάξης ενός ελληνικού επαγγελματικού Λυκείου (1ο ΕΠΑ. Λ Λαμίας) κατά το σχολικό έτος 2012-13. Ερευνήθηκε η δυνατότητα βελτίωσης του γλωσσικού γραμματισμού των μαθητών/τριών ειδικά σε σχέση με την Παραγωγή Γραπτού Λόγου όταν οι σχολικές πρακτικές γραμματισμού συνδεθούν με τα επαγγελματικά ενδιαφέροντα, τους επαγγελματικούς στόχους, την εργασιακή εμπειρία των σπουδαστών/τριών των τεχνικών σχολείων της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και το Π.Σ των μαθημάτων των Τομέων και Ειδικοτήτων που ακολουθούν οι μαθητές/τριες. Κατά κανόνα οι μαθητές/τριες των ΕΠΑ. Λ, εάν ερωτηθούν, θα απαντήσουν ότι προτιμούν να κάνουν πράγματα παρά να μελετούν. Πράγματι οι χαμηλές επιδόσεις τους στα μαθήματα γενικής παιδείας, που επιβαρύνουν με αρκετή θεωρία το πρόγραμμα τους, επιβεβαιώνουν αυτή τη στάση τους. Ερχόμενοι στο ερευνητικό μας πεδίο που αφορά στη γλωσσική εκπαίδευση στα ΕΠΑ. Λ, ο ακαδημαϊκός προσανατολισμός του μαθήματος της Ν.Ε Γλώσσας με την παραδοσιακή κειμενοκεντρική εκπαίδευση, τον αποκλεισμό από τα σχολικά κειμενικά είδη (επιστημονικά, δημοσιογραφικά, επιχειρηματολογικά πειθούς, λογοτεψνικά) τεχνικών και επαγγελματικών ειδών γραφής χρηστικού χαρακτήρα, και την απαίτηση γραπτής ανάπτυξης θεμάτων γενικού κοινωνικού προβληματισμού δημιουργεί ίσως ένα αγεφύρωτο κενό ανάμεσα σε αυτό που προσφέρεται ως επίσημο γλωσσικό πρόγραμμα και σε αυτό που θα ταίριαζε στις πραγματικές μαθησιακές ανάγκες και το προφίλ των μαθητών των ΕΠΑ. Λ, γεγονός που πιθανότατα συνευθύνεται και για την εκπεφρασμένη από πλευράς μαθητών αποφυγή εμπλοκής σε εργασίες παραγωγής γραπτού λόγου. Στα πλαίσια της εκπόνησης της παρούσα διατριβής η ερευνήτρια εάν και σε τι βαθμός η αλλαγή της ακολουθούμενης μεθοδολογίας ως προς την παραγωγή γραπτού λόγου μπορεί να άρει την άρνησή απέναντι στη σχολική συγγραφική δραστηριότητα και να βελτιώσει τη γλωσσική ικανότητα των μαθητών. Σε μια έρευνα δράσης με αληθή πειραματικό σχεδιασμό, η ερευνήτρια επέλεξε τυχαία από ένα δειγματοληπτικό πλαίσιο δυο ομάδες μαθητών που ορίστηκαν για τις ανάγκες της έρευνας ως πειραματική ομάδα κα ομάδα ελέγχου. Για την πειραματική ομάδα σχεδιάστηκε και εφαρμόστηκε ένα προβληματοκεντρικό πρόγραμμα ηλεκτρονικών δραστηριοτήτων παραγωγής λόγου, όπου η επαφή με τα θέματα (topics-τεχνικά προβλήματα), η αλληλεπίδραση με το μαθησιακό-υποστηρικτικό υλικό, η ανταπόκριση στις απαιτήσεις των προβλημάτων και των παραγόμενων κειμενικών ειδών λάβαιναν χώρο σε ένα πολυτροπικό περιβάλλον εργασίας. Υιοθετώντας την αρχή ότι η γλώσσα μαθαίνεται καλύτερα μέσα σε ένα αυθεντικό επικοινωνιακό περιβάλλον (Γνωστική ψυχολογία, Μάθηση βάσει Περιεχομένου), το περιεχόμενο του γλωσσικού μαθήματος προσαρμόστηκε στο περιεχόμενο των Επαγγελματιών Τομέων και Ειδικοτήτων ώστε η γλωσσική έκφραση να εξασκείται σε γνωστικές περιοχές οικείες στους μαθητές και που να έχουν ένα προφανές νόημα και συγκεκριμένο σκοπό για αυτούς. Παράλληλα επιλέχτηκε μια πιο ενεργητική παιδαγωγική μέθοδος η Μάθηση μέσω Επίλυσης Προβλήματος ως ένα διδακτικό σύστημα που αυθόρμητα μπορεί να συνδυάσει στρατηγικές επίλυσης προβλήματος και βασικές γνώσεις και δεξιότητες με το να τοποθετεί τους μαθητές σε πιο συμμετοχικό ρόλο στη διαδικασία παραγωγής νοήματος. Το πρόγραμμα στηρίχτηκε σε μαθησιακές ενότητες-δραστηριότητες που εκκινούν από ένα τεχνικό πρόβλημα και μέσα από μια μετασχηματιστική μαθησιακή εμπειρία καταλήγουν στην καθοδηγούμενη, αλλά με αυξανόμενη προοδευτικά αυτονομία, παραγωγή κειμενικών ειδών (Μάθηση βάσει Σχεδιασμού, Παιδαγωγική των Κειμενικών Ειδών). Με αυτό τον τρόπο η παρέμβαση προσέλαβε χαρακτηριστικά ενός Ηλεκτρονικού Προγράμματος Επαγγελματικής Τεχνικής Γραφής εμβαπτίζοντας τους μαθητές σε επαγγελματικούς ρόλους και εντάσσοντας τους σε ηλεκτρονικές επαγγελματικές ομάδες (Εμπλαισιωμένη Μάθηση). Μέσω στατιστικών μετρήσεων που έγιναν στην αρχή, κατά τη διάρκεια και στο τέλος της πειραματικής εφαρμογής, με βάση κειμενοκεντρικά κριτήρια αξιολόγησης της γραπτής επίδοσης των μαθητών και των δυο ομάδων, φαίνεται πως η ερευνητική ομάδα σε σχέση με την ομάδα ελέγχου που ακολούθησε το συμβατικό πρόγραμμα σπουδών στη ν.ε. γλώσσα παρουσίασε αισθητή βελτίωση στη συμμετοχή και στις δεξιότητες παραγωγής γραπτού λόγου. Ο κατάλληλος ηλεκτρονικός παιδαγωγικός σχεδιασμός – εν προκειμένω, μια Προβληματοκεντρική Γλωσσική Διδασκαλία που αξιοποιεί τις τεχνολογικές δυνατότητες ενός εκπαιδευτικού διαδικτυακού κοινωνικού συστήματος ηλεκτρονικής μάθησης (Edmodo) – μπορεί πράγματι να βελτιστοποιήσει το προσδοκώμενο μαθησιακό αποτέλεσμα. Τέλος η παρούσα έρευνα ανακίνησε θέματα που άπτονται περαιτέρω ερευνητικής ενασχόλησης, όπως η αναθεώρηση του υπάρχοντος Γλωσσικού Προγράμματος Σπουδών των Επαγγελματικών Λυκείων σε μια κατεύθυνση πραγματικά μαθητοκεντρική.