Εκπαίδευση και τεχνολογία: Διερεύνηση της τεχνολογικής παιδαγωγικής γνώσης περιεχομένου (TPACK) σε εν ενεργεία Έλληνες και Ελληνίδες εκπαιδευτικούς και της σχέσης της με τις παιδαγωγικές πεποιθήσεις τους
Abstract
Τις τελευταίες δεκαετίες οι εκπαιδευτικοί στην Ελλάδα και διεθνώς ενθαρρύνονται να χρησιμοποιούν τις Τεχνολογίες της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας (ΤΠΕ) στην πρακτική τους. Έχοντας αυτόν το στόχο διάφορες κυβερνητικές πολιτικές εφαρμόζονται με σκοπό να παράσχουν τα τεχνικά μέσα στους/στις εκπαιδευτικούς να το πράξουν και προς την ίδια κατεύθυνση υλοποιούνται σχετικά προγράμματα επαγγελματικής εκπαίδευσης για εκπαιδευτικούς. Η ενσωμάτωση των νέων τεχνολογιών στη διδασκαλία αποτελεί για την εκπαιδευτική κοινότητα μία πρόκληση στην οποία καλείται να ανταποκριθεί με επιτυχία, αν θέλει να συμμετάσχει, και πολύ περισσότερο αν θέλει να ηγηθεί, στη νέα ψηφιακή εποχή που έχει ήδη ανατείλει. Ωστόσο, η ενσωμάτωση των εκπαιδευτικών τεχνολογιών στην καθημερινή διδακτική πρακτική εξακολουθεί να είναι αργή και άνιση, με τις έρευνες για την τεχνολογική εφαρμογή να δείχνουν ότι, εκτός από τους θεσμικούς και άλλους παράγοντες, οι παιδαγωγικές πεποιθήσεις μαζί με τις τεχνολογικές γνώσεις των εκπαιδευτικών, μπορούν να επηρεάσουν καθοριστικά την τεχνολογική ολοκλήρωση στην εκπαίδευση.
Όσον αφορά στις απαιτούμενες γνώσεις των εκπαιδευτικών, για την ενσωμάτωση της τεχνολογίας στη διδασκαλία, το πλαίσιο της Τεχνολογικής Παιδαγωγικής Γνώσης Περιεχομένου (TPACK), αποτελεί ένα θεωρητικό μοντέλο το οποίο προσπαθεί να συλλάβει μερικές βασικές ιδιότητες αυτών των γνώσεων. Το πλαίσιο TPACK αναπτύχθηκε από τους Mishra και Koehler (2006) και έχει αναδειχθεί ως ένα ισχυρό εργαλείο για τη σχετική με την τεχνολογία έρευνα στην εκπαίδευση.
Στην παρούσα μελέτη γίνεται διερεύνηση του επιπέδου της Τεχνολογικής Παιδαγωγικής Γνώσης Περιεχομένου, που πιστεύουν ότι κατέχουν Έλληνες εκπαιδευτικοί της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και της επίδρασης που ασκούν σε αυτό δημογραφικές μεταβλητές, όπως το φύλο και η ηλικία, και μεταβλητές που σχετίζονται ειδικότερα με τους/τις εκπαιδευτικούς, όπως η βαθμίδα εκπαίδευσης στην οποία εργάζονται, τα χρόνια διδακτικής υπηρεσίας, η κατοχή Η/Υ και κινητού τηλεφώνου με σύνδεση στο διαδίκτυο, ο χρόνος ενασχόλησης με τους Η/Υ, η παρακολούθηση σεμιναρίων πληροφορικής και η παιδαγωγική φιλοσοφία τους. Για το σκοπό αυτό πραγματοποιήθηκε ανώνυμη ποσοτική έρευνα (N=529) με ερωτηματολόγιο αυτοαναφοράς, το οποίο έχει ήδη χρησιμοποιηθεί σε ανάλογες έρευνες στο εξωτερικό.
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι πεποιθήσεις των εκπαιδευτικών κυμαίνονται σε υψηλότερα επίπεδα στις επιμέρους μεταβλητές του TPACK που αποτελούν παραδοσιακές εκπαιδευτικές γνώσεις: Γνώση Περιεχομένου «Μ.Ο.=4,12», Γνώση Παιδαγωγικής «Μ.Ο.=4,06», Παιδαγωγική Γνώση Περιεχομένου «Μ.Ο.=3,84» και σε χαμηλότερα όταν υπεισέρχεται η τεχνολογία: Γνώση Τεχνολογίας «Μ.Ο.=3,32», Τεχνολογική Γνώση Περιεχομένου «Μ.Ο.=3,45», Τεχνολογική Παιδαγωγική Γνώση «Μ.Ο.=3,62», Τεχνολογική Παιδαγωγική Γνώση Περιεχομένου «Μ.Ο.=3,39», Γνώση Εργαλείων Διαδικτύου «Μ.Ο.=3,62». Ο χρόνος ενασχόλησης με τους Η/Υ και η κατοχή κινητού τηλεφώνου με σύνδεση στο διαδίκτυο, συσχετίζονται θετικά με όλες τις μεταβλητές, ενώ οι άντρες, οι νεότεροι/ες εκπαιδευτικοί, όσοι/ες έχουν επιμορφωθεί στις ΤΠΕ και οι εκπαιδευτικοί που διακατέχονται από μαθητοκεντρικές παιδαγωγικές πεποιθήσεις παρουσιάζουν υψηλότερους μέσους όρους σε μεταβλητές που σχετίζονται με την τεχνολογία.
Καθώς οι πεποιθήσεις για τις προσωπικές δυνατότητες αποτελούν καθοριστικούς παράγοντες συμπεριφοράς, φαίνεται ότι υπάρχει αρκετή ακόμη απόσταση να καλυφθεί μέχρι να αποκτήσουν οι εκπαιδευτικοί την απαραίτητη αυτοπεποίθηση ώστε να εντάξουν την τεχνολογία στις τάξεις τους. Η αύξηση της επιμόρφωσης και η χρήση τεχνολογίας για εργασίες χαμηλού επιπέδου (π.χ. χρήση Η/Υ, χρήση διαδικτύου κτλ.) κινούνται προς αυτή τη κατεύθυνση.