Οι επιδράσεις της κλιματικής αλλαγής στην ψυχολογία των κατοίκων του αστικού ιστού

Abstract

Η ιδέα αυτής της διπλωματικής εργασίας προέκυψε από την παρατήρηση ότι από τη στιγμή που το κλίμα αποτελεί βασικό ρυθμιστή της καθημερινότητάς μας και επιδρά στον ψυχισμό μας κατά την ίδιο τρόπο και η δραματική του αλλαγή σαφέστατα θα έχει τις ανάλογες συνέπειες. Η κλιματική αλλαγή είναι μια πραγματικότητα και μια παγκόσμια πρόκληση που όλοι μας καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε. Είναι δεδομένο λοιπόν ότι οι μεταβολές του κλίματος και η υποβάθμιση του περιβάλλοντος εξαιτίας των αποτελούν από τα πιο σοβαρά προβλήματα που πρόκειται να αντιμετωπίσει η κοινωνία και οι επαγγελματίες της ψυχικής υγείας θα πρέπει ν’ ανταποκριθούν στις επιταγές των καιρών με στόχο την ουσιαστική τους παρέμβαση Η μακροπρόθεσμα καλή υγεία του πληθυσμού εξαρτάται από τη συνεχιζόμενη σταθερότητα και τη λειτουργικότητα των οικολογικών και φυσικών συστημάτων της βιόσφαιρας, που συχνά θεωρούνται ως συστήματα υποστήριξης της ζωής. Το παγκόσμιο κλιματικό σύστημα αποτελεί αναπόσπαστο μέρος αυτής της περίπλοκης διαδικασίας που υποστηρίζει την ανθρώπινη ζωή, και είναι ένα από τα πολλά και μεγάλα φυσικά συστήματα που στις μέρες μας δέχονται σοβαρές πιέσεις από την αύξηση του ανθρώπινου γένους και τις οικονομικές του δραστηριότητες. Ωστόσο, η κλιματική αλλαγή αναμένεται να έχει εκτεταμένες και πολύπλοκες επιπτώσεις με σημαντικές συνέπειες στους φυσικούς πόρους και στην κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη. Έχει καταστεί σαφές ότι η κλιματική αλλαγή δεν επηρεάζει εξίσου όλους. Η επίδραση της παγκόσμιας κλιματικής αλλαγής σε συγκεκριμένες χώρες και κοινωνίες δεν εξαρτάται μόνο από την ευαίσθητη γεωγραφική τους θέση, αλλά και από τα υποκείμενα κοινωνικοοικονομικά τρωτά σημεία τους και την ικανότητά τους να προσαρμόζονται στις όποιες καταστάσεις. Έτσι ερχόμαστε να με την εργασία αυτή ερχόμαστε να καταγράψουμε τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει η κλιματική αλλαγή σε διαφορετικούς πληθυσμούς, κατά κύριο λόγο ευάλωτους, σε διαφορετικά περιβάλλοντα. Εξετάζεται αυτή η υπαρκτή και η πραγματοποιήσιμη απειλή και οι επιπτώσεις της, καθώς μπορεί να βασίζονται είτε σε άμεση εμπειρία μέσω δραματικών βιωμάτων λόγω των έντονων καιρικών φαινομένων, είτε σε έμμεση και εικονική εμπειρία είτε μέσα από τις κοινωνικές προσλαμβάνουσες και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Είναι και αυτό που έχει τη μεγαλύτερη σημασία, καθώς είναι αντιπροσωπευτικό της έκθεσης της κοινωνίας στην κλιματική αλλαγή, και είναι και αυτό που viii χαρακτηρίζει σήμερα την σχέση με την κλιματική αλλαγή που έχουν οι περισσότεροι άνθρωποι που ζουν στον αστικό ιστό και που οι επαγγελματίες της υγείας έχουν αναδείξει αυτό το θέμα της συνεχούς απειλής, ιδιαίτερα στον απόηχο της 9/11, στο πλαίσιο των καταστροφών όπως ο τυφώνας Κατρίνα και οι πλημμύρες, ο καύσωνας, και οι ανεξέλεγκτες πυρκαγιές σε όλο τον κόσμο, σε σχέση πάντα με τις πολεμικές συγκρούσεις και την πολιτική αστάθεια. Αναφέρονται και εξετάζονται επίσης και διάφορα αναδυόμενα ψυχικά σύνδρομα, τα επονομαζόμενα «ψυχο-γήινα» σύνδρομα (psychoterratic syndromes), όπως η οικο-ανησυχία (ecoanxiety), η οικο-παράλυση (ecoparalysis), η οικο-νοσταλγία (econostalgia), και η solastalgia, τα οποία έχουν άμεση σχέση με τις συνέπειες των έντονων καιρικών φαινομένων στον ψυχισμό των πληττόμενων πληθυσμών. Παρουσιάζονται τα αποτελέσματα ενός ερωτηματολογίου που διανεμήθηκε και απαντήθηκε από 100 συμμετέχοντες, όλους κατοίκους της ευρύτερη περιφέρειας Αθηνών. Το ερωτηματολόγιο ανιχνεύει την επίδραση της κλιματικής αλλαγής στην ζωή, την καθημερινότητα, τον επαγγελματικό τομέα, και κατά επέκταση τον ψυχισμό όλων αυτών των ανθρώπων. Σκοπός αυτής της διπλωματικής εργασίας είναι να καταδείξει την άμεση σχέση που έχουν η κλιματική αλλαγή και οι επιπτώσεις της στον ψυχισμό του σύγχρονου ανθρώπου, κατά τρόπο που και ο ίδιος ακόμα δεν τον έχει αντιληφθεί και αναδείξει το γεγονός ότι η ψυχολογική προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή εντάσσεται στο ίδιο πλαίσιο με «την αντιμετώπιση των παγκόσμιων περιβαλλοντικών προβλημάτων και μεταβολών».