Ξένος γαρ ειμί εις Αθήνας, ικέτης: Ο ρόλος και η λειτουργία του ξένου στην αττική τραγωδία

Abstract

Το θέμα της παρούσας μεταπτυχιακής διατριβής αφορά τη λειτουργία του ξένου στις τραγωδίες που έχουν ως χώρο δράσης την Αθήνα. Συγκεκριμένα, μελετώνται οι Εὐμενίδες του Αισχύλου, οι Ἡρακλεῖδαι και οι Ἱκέτιδες του Ευριπίδη και ο Οἰδίπους ἐπὶ Κολωνῷ του Σοφοκλή. Ο στόχος είναι να φανεί πώς οι κάτοικοι και κυρίως ο ηγεμόνας της πόλης αντιμετωπίζουν τον ξένο –Έλληνα μη Αθηναίο, όχι βάρβαρο- ο οποίος έρχεται στην πόλη για να ζητήσει βοήθεια, ούτως ώστε να αναδειχτούν στοιχεία της αθηναϊκής ιδεολογίας αναφορικά με την αυτοεικόνα των Αθηναίων και τη στάση τους απέναντι στον ξένο. Υποστηρίζω ότι μέσω της βοήθειας που εν τέλει τού προσφέρεται ο ξένος υφίσταται μια βαθμιαία μετατόπιση του status του, η οποία, ενώ τον οδηγεί στην αποδοχή και ενίοτε στην ενσωμάτωση στους κόλπους της αθηναϊκής πόλεως, δεν τον εξισώνει πραγματικά με τους Αθηναίους. Θεωρώ ακόμη ότι στα έργα που μελετώνται υπάρχει η σταθερή εξέλιξη ενός βασικού μοτίβου, που φτάνει στην τελείωσή του με το Σοφοκλή, ο οποίος αξιοποιεί τις ιδέες των προκατόχων του και με την ποιητική του δεξιοτεχνία δίνει στο μοτίβο μιαν ολοκληρωμένη μορφή. Ακόμη, με βάση την άποψη ότι σε κάθε έργο υπάρχουν ίχνη των προηγούμενων μα και αναζητήσεις νέων δρόμων, προτείνω κάποιες πιθανές ερμηνείες για ορισμένες επιλογές των ποιητών, οι οποίες έχουν απασχολήσει τους μελετητές. Τέλος, πραγματεύομαι με συντομία το ζήτημα του τόπου στον οποίο εκτυλίσσεται η δράση, ώστε να δειχτεί ότι και η επιλογή του τόπου υπαγορεύεται από τις συμβάσεις του θέματος κάθε έργου και του γενικότερου μοτίβου που υιοθετείται, με το σκεπτικό ότι και το θέμα του τόπου καθεαυτό βρίσκει την ολοκλήρωσή του στο Σοφοκλή.