Η θέση της λογοτεχνίας στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Κριτική αποτίμηση των Ανθολογίων της Ε'- ΣΤ' Δημοτικού στην Ελλάδα και την Κύπρο

Abstract

Στην παρούσα μεταπτυχιακή διατριβή εξετάζεται η θέση της λογοτεχνίας ως μαθήματος στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση και στη συνέχεια γίνεται προσπάθεια κριτικής αποτίμησης των Ανθολογίων της Εˊ-ΣΤˊ Δημοτικού στην Ελλάδα και την Κύπρο. Κίνητρο για την επιλογή του θέματος, που δημιουργήθηκε μέσα από την εμπειρία μου ως δασκάλας, αποτέλεσε η διαπίστωσή μου για τη μη συμβατότητα των σχολικών βιβλίων της λογοτεχνίας με τους στόχους των Αναλυτικών Προγραμμάτων, την ξεπερασμένη διδακτική μεθοδολογία από την πλευρά των εκπαιδευτικών και κατά συνέπεια την έλλειψη ενδιαφέροντος από την πλευρά των μαθητών. Η παρούσα μεταπτυχιακή διατριβή αποτελείται από έξι κεφάλαια και το παράρτημα. Το πρώτο κεφάλαιο αφορά στη λογοτεχνία και εκπαίδευση. Γίνεται μια θεωρητική εισαγωγή σχετικά με τη θέση που έχει η λογοτεχνία στην εκπαίδευση, τα οφέλη που προσφέρει στους μαθητές και γιατί πρέπει να διδάσκεται ως μάθημα στο σχολείο. Το κεφάλαιο συνεχίζει με αναφορά στη λογοτεχνία και τα σχολικά εγχειρίδια της δημοτικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα και την Κύπρο και συγκεκριμένα στη Γλώσσα και στο Ανθολόγιο Λογοτεχνικών Κειμένων. Το δεύτερο κεφάλαιο αφορά στα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών για τη λογοτεχνία στην Ελλάδα και την Κύπρο. Αφού γίνεται η διάκριση σε είδη, ακολουθεί η παρουσίασή τους. Στόχος του κεφαλαίου είναι να ξεκαθαριστούν οι στόχοι του μαθήματος για να γίνει στη συνέχεια η εκτίμηση εφαρμογής τους στα σχολικά βιβλία. Το τρίτο κεφάλαιο αφορά στη μεθοδολογία των δασκάλων που χρησιμοποιείται για τη διδασκαλία του μαθήματος. Παρουσιάζονται οι θεωρητικές προσεγγίσεις για τη λογοτεχνία με έμφαση στις αναγνωστικές θεωρίες, της αισθητικής της πρόσληψης, της αναγνωστικής ανταπόκρισης και της συναλλακτικής θεωρίας της Rosenblatt. Στο τέταρτο και πέμπτο κεφάλαιο γίνεται η κριτική αποτίμηση του Ανθολογίου Με λογισμό και μ’ όνειρο της Εˊ-ΣΤˊ Δημοτικού και του Κυπριακού Ανθολογίου για τα παιδιά του δημοτικού (μέρος Βˊ). Τα Ανθολόγια αξιολογήθηκαν σε μακρο-επίπεδο, δηλαδή με μονάδα ανάλυσης το συνολικό βιβλίο και τις ευρύτερες ενότητές του. Επειδή απουσιάζει ένα κοινά αποδεκτό από την επιστημονική κοινότητα μεθοδολογικό όργανο για την εξέταση των πτυχών ενός εγχειριδίου, επέλεξα ως μέθοδο έρευνας την ανάλυση περιεχομένου (content analysis) με μονάδα μέτρησης το θέμα, τα είδη των λογοτεχνικών κειμένων, το φύλο, την καταγωγή των λογοτεχνών και τις ερωτήσεις- δραστηριότητες (μόνο στο ελληνικό Ανθολόγιο, καθώς στο κυπριακό απουσιάζουν). Οι ποσοτικές αυτές αναλύσεις σε συνδυασμό με τις ποιοτικές που ακολουθούν ως διαπιστώσεις με βοήθησαν να καταλήξω επιλογικά στη διαπίστωση της καταλληλότητας των Ανθολογίων της Εˊ-ΣΤˊ Δημοτικού ως προς τη συμβατότητά τους με τα Αναλυτικά Προγράμματα και την εφαρμογή θεωρητικών προσεγγίσεων. Τα συμπεράσματα καταγράφονται στο έκτο κεφάλαιο. Στο παράρτημα γίνεται η ανάλυση των κειμένων και των ερωτήσεων-δραστηριοτήτων των δύο Ανθολογίων ως προς τους στόχους των Αναλυτικών Προγραμμάτων και τις θεωρητικές προσεγγίσεις