Ανατέμνοντας μια τραυματισμένη συνύπαρξη. Εικόνες Τουρκοκυπρίων και Τούρκων εποίκων σε κείμενα Ελληνοκύπριων πεζογράφων (1970-2010)

Abstract

Με αφετηρία το ιστορικό πλαίσιο που οδήγησε στην τραυματισμένη συνύπαρξη Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, η παρούσα εργασία διερευνά την εικόνα του εθνοτικά Άλλου στην ελληνοκυπριακή λογοτεχνία της περιόδου 1970-2010. Συγκεκριμένα, ανατέμνει την εικόνα του Τουρκοκύπριου και του Τούρκου έποικου σε κείμενα των Ελληνοκυπρίων πεζογράφων Γ.Φ. Πιερίδη (1904-1999), Π. Παιονίδη (1925), Π. Ιωαννίδη (1935), Χρ. Χατζήπαπα (1947) και Γ. Χαριτωνίδη (1954), επιχειρώντας ένα πανόραμα των δυνατών αποτυπώσεών της. Τα κείμενα που εξετάζονται επιλέγηκαν με κριτήριο τη θέση που κατέχουν οι συγγραφείς τους στην ελληνοκυπριακή πεζογραφία της συγκεκριμένης περιόδου αλλά και την οπτική τους ως προς τον εθνοτικά Άλλο, όπως αυτή διαμορφώθηκε από τη συλλογική εμπειρία και το βιωματικό υλικό που κομίζουν. Προκρίθηκαν κείμενα που ανήκουν στο είδος του διηγήματος και του σύντομου αφηγήματος, χρονικού ή μαρτυρίας με το σκεπτικό ότι η αφηγηματική τους συντομία και πυκνότητα επιτρέπει στον ερευνητή να συνεξετάσει ευκολότερα ένα μεγαλύτερο αριθμό κειμένων και να οδηγηθεί σε μια εγκυρότερη θεώρηση της εικόνας του Τουρκοκύπριου και του Τούρκου έποικου στην ελληνοκυπριακή πεζογραφία από το 1970 έως και το 2010. Στα κείμενα που εξετάζονται, η εικόνα του εθνοτικά Άλλου, Τουρκοκύπριου ή Τούρκου έποικου, συγκροτείται σε συνάρτηση με διαφορετικές πολιτικές συγκυρίες και ποικίλες ιδεολογίες. Τα διαφορετικά βιώματα των συγγραφέων, όπως και η ηλικιακή απόκλιση μεταξύ τους, καθόρισαν εν πολλοίς την ποικιλία των απεικονίσεων, η οποία είναι ενδεικτική του τρόπου που ο καθένας από τους πέντε πεζογράφους οικειώθηκε την τραυματισμένη συνύπαρξη Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Οι στερεότυπες εικόνες δεν ακολουθούνται σε όλες τις περιπτώσεις: άλλοτε αναπαράγονται και άλλοτε καταλύονται. Ιδιαίτερα μετά το 2003, οπότε και άνοιξαν μερικώς κάποια οδοφράγματα για τη μετακίνηση των κατοίκων ένθεν και ένθεν της Πράσινης Γραμμής που διχοτόμησε τον τόπο, η αποδόμηση των στερεότυπων εικόνων πυκνώνει. Για τον σκοπό της ερευνητικής διαδικασίας, αναζητήθηκαν απαντήσεις στην ιστορική διαδρομή των δύο εθνοτικών ομάδων και των δύο εθνικισμών, του ελληνικού και του τουρκικού, στο νησί. Αντλώντας από την εμπειρία της Στερεοτυπολογίας αφενός και της Πολιτισμικής Κριτικής αφετέρου, φωτίζονται πτυχές της εικόνας του Άλλου που εντέλει δεν είναι «ξένος», αφού διεκδικεί μέρος της κυπριακής ιθαγένειας και ό,τι του αναλογεί στη συλλογική ματαίωση.