Διερεύνηση ικανοποίησης ιατρονοσηλευτικού προσωπικού μετά την εφαρμογή του νόμου 4052/12: Η περίπτωση του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Ηρακλείου (Πα. Γ.Ν. Η) και του Βενιζέλειου-Πανάνειου Γενικού Νοσοκομείου Ηρακλείου

Abstract

Υπόβαθρο. Η αποδοτικότερη και αποτελεσματικότερη λειτουργία των νοσοκομειακών μονάδων, η αναβάθμιση της ποιότητας των προσφερομένων υπηρεσιών και ο εξoρθoλογισμός της κατανομής των υπηρεσιών υγείας, είναι ο βασικός στόχος των συγχωνεύσεων υγειονομικών μονάδων στην Ελλάδα. Η ιστορία των συγχωνεύσεων ξεκινά από τη Μ. Βρετανία τη δεκαετία του 1990 και επεκτείνεται συνεχώς στην Ευρώπη. Η αποτελεσματικότητα των συγχωνεύσεων είναι ένα μεγάλο κομμάτι συζήτησης μιας και υπάρχουν αρκετές αντικρουόμενες απόψεις σχετικά με την αποδοτικότητα τους. Στην Ελλάδα, με την ψήφιση του Ν. 4052/2012 έστω και καθυστερημένα, έγινε αλλαγή στη δομή του συστήματος υγείας που ισχύει σήμερα, με στοιχεία την ενιαία διοίκηση, τον προγραμματισμό, το πρόγραμμα προμηθειών και τεχνικές και ενοποιημένες πληροφοριακές υπηρεσίες για το σύνολο των υγειονομικών μονάδων της χώρας. Πέρα όμως από τους οικονομικούς δείκτες υπάρχει ένα τεράστιο ενδιαφέρον κατά πόσο οι συγχωνεύσεις επιδρούν και σε άλλες διαστάσεις του ιατρονοσηλευτικού έργου αλλά και της παρεχόμενης φροντίδας. Σκοπός. Ο σκοπός της μελέτης είναι να μετρηθεί κατά πόσο η συγχώνευση των νοσοκομειακών τμημάτων στην Ελλάδα έχει επηρεάσει την ικανοποίηση στην εργασία του ιατρο-νοσηλευτικού προσωπικού. Επιμέρους. Για να επιτευχθεί το παραπάνω, μετρήθηκε η μεταβολή της ικανοποίησης του ιατρονοσηλευτικού προσωπικού σε συγχωνευμένες και μη συγχωνευμένες κλινικές, δύο νοσοκομείων του νομού Ηρακλείου. Επίσης ελέγθηκαν δημογραφικοί και επαγγελματικοί παράγοντες που μπορεί να επηρεάζουν την ικανοποίηση. Μέθοδοι. Τα νοσοκομεία Βενιζέλειο-Πανάνειο (συγχωνευμένο) και Περιφερειακό Γενικό Νοσοκομείο Ηρακλείου (μη συγχωνευμένο) είναι τα δύο δημόσια νοσοκομεία του Ηρακλείου που επιλέχθηκαν για την μελέτη. Το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό των κλινικών της Ορθοπεδικής, Παιδιατρικής και Χειρουργικής επιλέχθηκαν για τη μελέτη. Το σύνολο του προσωπικού είναι 161 άτομα και οι συμμετέχοντες ήταν 101 ποσοστό συμμετοχής (62,7%). Η εκτίμηση της ικανοποίησης έγινε με την ελληνική έκδοση του ερωτηματολογίου JSS (Job Satisfaction Survey) που κατασκευάστηκαν απόν το P Spector και δημοσιεύθηκε το 1997. Πρόκειται για ένα ερωτηματολόγιο με 36 ερωτήσεις με εννέα (9) υποκλίμακες ικανοποίησης που αφορούν θέματα όπως: “αμοιβές”, “προαγωγή”, “επίβλεψη”, “προνόμια-κίνητρα”, “ανταμοιβές”, “συνθήκες εργασίας”, “συνεργασία”, “φύση της εργασίας και “επικοινωνία”. Επιπλέον με το ερωτηματολόγιο συλλέχθηκαν πληροφορίες που αφορούν βασικά δημογραφικά, επαγγελματικά και οικονομικά στοιχεία. Μετά την χορήγηση αδειών από τα αρμόδια συμβούλια και επιτροπές, τα ερωτηματολόγια δόθηκαν στους ενδιαφερόμενους προς συμπλήρωση. Η στατιστική ανάλυση περιέχει βασικές στατιστικές μεθόδους όπως έλεγχο t-ανεξαρτήτων δειγμάτων, ανάλυση διακύμανσης ενός παράγοντα (one-way ANOVA), έλεγχο συσχέτισης χ2 (Pearson’s χ2 test). Η καταχώριση των δεδομένων έγινε σε τροποποιημένο λογιστικό φύλο EXCEL 2007 για Windows. Η στατιστική ανάλυση έγινε με χρήση του στατιστικού πακέτου IBM SPSS 20.0. Αποτελέσματα. Στο εξεταζόμενο δείγμα δεν παρουσιάστηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές (p>0.05) μεταξύ των δημογραφικών χαρακτηριστικών (φύλο, ηλικία, οικογενειακή κατάσταση) και επαγγελματο-οικονομικών χαρακτηριστικών (επάγγελμα, κατοχή μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών, μισθολογικής κλίμακας, ετών προϋπηρεσίας στην κλινική και στο νοσοκομείο) ανάμεσα στις συγχωνευμένων και μη συγχωνευμένες κλινικές. Η γενική εικόνα που προέκυψε από τη συνολική βαθμολογία (σκορ) κατά JSS δείχνει ότι δεν παρατηρήθηκε στατιστικά σημαντική διαφορά στη μέση τιμή της συνολικής ικανοποίησης ανάμεσα στα δύο νοσοκομεία (t=0,113, df=99, p=0,910). Παρόμοια αποτελέσματα μη σημαντικής διαφοράς (p>0.05) προέκυψαν και για τις υποκλίμακες ικανοποίησης. Οι χαμηλότερες βαθμολογίες ικανοποίησης παρουσιάζονται στις “αμοιβές” (6,7 ± 2,5), τα “προνόμια” (9,4±3,3) τις “συνθήκες εργασίας” (10,0±2,9) και “προαγωγή” (10,1 ± 3,0) και η υψηλότερη για την “επίβλεψη” (18,6 ± 3,7) για το νοσοκομείο Βενιζέλειο. Αντίστοιχες χαμηλές τιμές για το ΠαΓΝΗ παρουσίασαν οι “αμοιβές” (6,7±3,0), η “προαγωγή” (9,2±3,5), τα “προνόμια” (9,4±3,5), οι “συνθήκες εργασίας” (9,4±3,4) ενώ η υψηλότερη παρουσιάστηκε στην “επίβλεψη” (18,0±4,4). Σε ότι αφορά την επίδραση των δημογραφικών και επαγγελματικών παραγόντων επιμέρους διαφορές παρουσιάστηκαν με τους άνδρες να δηλώνουν πιο ικανοποιημένοι 11,0±3,9, στην υποκλίμακα “προαγωγή”, σε σχέση με τις γυναίκες 8,9 ± 2,8 (t=3,02, df=99, p=0.003). Αντίστροφη στατιστικά σημαντική διαφορά υπάρχει (t=-2,85, df=99, p=0.005) στην ικανοποίηση της υποκλίμακας “επίβλεψη” για τις γυναίκες (19,0 ± 3,8) σε σύγκριση με τους άνδρες συναδέρφους (16,5±4,4). Οι νοσηλευτές δείχνουν να έχουν στατιστικά υψηλότερη ικανοποίηση στις υποκλίμακες «μισθός» (7,4±3,4) και «επίβλεψη» (19,2±3,8) σε σχέση με τους ιατρούς («μισθός» 5,9±1,7 και «επίβλεψη» 17,1±4,3). Οι συνθήκες εργασίες δείχνουν στατιστικά σημαντική διαφορά (t=3,10, df=99, p=0.003) με τους νοσηλευτές να έχουν μεγαλύτερη βαθμολογία ικανοποίησης αντί των ιατρών. Τέλος η υποκλίμακα «επικοινωνία» σε σχέση με την προϋπηρεσία στο νοσοκομείο (F=3,06, df=3,97, p=0,032) παρουσιάζει στατιστικά σημαντική διαφορά, χωρίς ωστόσο να υπάρχει μια σαφής γραμμική τάση (αύξηση/μείωση ανάλογη με το χρόνο προϋπηρεσίας). Σε ότι αφορά το προσωπικό που άνηκε στην κλινική κατά την διάρκεια της συγχώνευσης και βρίσκεται και τώρα στην ίδια κλινική (52 άτομα) αυτοανάφερθηκαν ποσοστά 73,1%, 48,1% και 38,5% επιδείνωσης της κατάστασης στις παραμέτρους «αμοιβές», «προνόμια» και «οργανωτική δομή εργασίας» αντίστοιχα. Συμπεράσματα. Από τα αποτελέσματα της μελέτης και με βάση τα συμπεράσματα της ελληνικής και διεθνούς βιβλιογραφίας από αντίστοιχες μελέτες προέκυψαν χρήσιμα συμπεράσματα. Ως συμπέρασμα μπορεί να θεωρηθεί ότι η ικανοποίηση του ιατρονοσηλευτικού προσωπικού (συνολική και των επιμέρους υποκλιμάκων) είναι εξαιρετικά χαμηλή. Επίσης δεν παρατηρήθηκαν σημαντικές διαφορές στην ικανοποίηση ανάμεσα σε συγχωνευμένες και μη συγχωνευμένες κλινικές. Η χαμηλότατη τιμή ικανοποίησης στην υποκλίμακα μισθός μπορεί να επηρεάζεται όχι τόσο από την εφαρμογή του Νόμου 4052/2012 αλλά από παράλληλες μισθοδοτικές παρεμβάσεις που έγιναν στα πλαίσια της γενικότερης δημοσιονομικής προσαρμογής. Οι «δομικές» παράμετροι της ικανοποίησης όπως «προνόμια», «προαγωγή», «συνθήκες εργασίας» και ανταμοιβές παρουσιάζουν τις χαμηλότερες τιμές ικανοποίησης στο ιατρονοσηλευτικό προσωπικό κάτι που μπορεί να οφείλεται στην ασύνδετη σχέση μεταξύ εργασίας και απόδοσης. Η ικανοποίηση βελτιώνεται σε παραμέτρους που αφορούν «προσωπικές» παραμέτρους όπως «επίβλεψη», «συνεργάτες» και «φύση της εργασίας» κάτι έχει τονισθεί και σε άλλες μελέτες που έχουν γίνει στον ελληνικό υγειονομικό χώρο. Σε ότι αφορά την επίδραση των δημογραφικών παραμέτρων το φύλο δείχνει να επηρεάζει στατιστικά σημαντικά τις υποκλίμακες «προαγωγή» και «επίβλεψη», χωρίς ωστόσο να μπορεί να δοθεί μια επαρκής εξήγηση από τη βιβλιογραφία. Η ηλικία, και οι προϋπηρεσία στο νοσοκομείο και στην κλινική δεν δείχνουν να επηρεάζουν την ικανοποίηση, εκτός από την επικοινωνία, κάτι που μπορεί να θεωρηθεί ότι έρχεται σε αντίθεση με την γενική εικόνα ότι η ικανοποίηση μειώνεται ανάλογα με τα χρόνια εργασίας. Οι νοσηλευτές δείχνουν υψηλότερη ικανοποίηση σε σχέση με τους ιατρούς στις υποκλίμακες «μισθός», «επίβλεψη» και «συνθήκες εργασίας» κάτι που μπορεί να σχετίζεται με την μείωση της ικανοποίησης του ιατρικού προσωπικού και όχι της βελτίωσης του νοσηλευτικού. Η επίδραση των μισθολογικών κλιμάκων δεν είναι γραμμική για την υποκλίμακα «προαγωγή» Κλείνοντας ως συμπέρασμα η παρούσα διατριβή μπορεί να θεωρηθεί ως μια πρώτη ανάλυση της επίδρασης των ριζικών αλλαγών στο υγειονομικό σύστημα και θα ήταν θεμιτό να συνεχισθεί με μελλοντικές έρευνες.