Ενήλικες ρομαντικές σχέσεις και σχετική με την Υγεία Ποιότητα Ζωής: Ο ρόλος του στρες, του ενήλικου δεσμού και των συναισθημάτων. Η περίπτωση της κοινωνίας της Ιθάκης

Abstract

Τις προηγούμενες δεκαετίες, το πεδίο των ενήλικων ρομαντικών σχέσεων, έχει προσελκύσει σε μεγάλο βαθμό το ενδιαφέρον μιας ευρείας γκάμας επιστημών σχετικών με τη μελέτη του ανθρώπου όπως, η ψυχολογία, η κοινωνιολογία, η κοινωνική ανθρωπολογία, οι νευροεπιστήμες, καθώς και ειδικών της θεραπείας ζεύγους και οικογένειας. Η επιστημονική αυτή τάση εξηγείται σε μεγάλο βαθμό από τα ολοένα και αυξανόμενα συμπεράσματα που προέρχονται από τη μελέτη των σχέσεων αυτών και που σχετίζονται με το γενικότερο ευ ζην των συντρόφων. Η γνώση αυτή συμβάλλει τα μέγιστα στην βελτίωση των προσφερόμενων υπηρεσιών υγείας που αφορούν το άτομο, το ζευγάρι και την οικογένεια, τον σχεδιασμό και την οργάνωση νέων, καθώς και τον εμπλουτισμό της γνώσης του ανθρώπου για την ίδια του τη φύση.

Σκοπός: Σκοπός της μεταπτυχιακής αυτή διατριβής ήταν η διερεύνηση του βαθμού αλληλεπίδρασης ανάμεσα στην ποιότητα των ενήλικων ρομαντικών σχέσεων και στην σχετική με την υγεία ποιότητα ζωής, μέσα από το πρίσμα του ενήλικου δεσμού και των συναισθημάτων. Πιο συγκεκριμένα, διερευνήθηκε ο βαθμός που η συντροφική ικανοποίηση (βασική συνιστώσα της ποιότητας των ενήλικων ρομαντικών σχέσεων), επηρεάζει και επηρεάζεται από τους δείκτες ψυχικής υγείας (θεμελιώδη λίθο της ποιότητας ζωής) και κυρίως από τον παράγοντα στρες. Επιπλέον, εξετάστηκε σε ποιο βαθμό η δυαδική σχέση μεσολαβεί, επηρεάζει - και επηρεάζεται - από τον τύπο ενήλικου δεσμού, την συντροφική ικανοποίηση, την διαχείριση του συναισθήματος αμφοτέρων συντρόφων καθώς και από το εκλαμβανόμενο στρες.

Μεθοδολογία: Η έρευνα ήταν ποσοτική και διεξήχθη μεταξύ Ιανουαρίου και Φεβρουαρίου 2014. Το δείγμα αποτέλεσαν 112 ζευγάρια, (Ν=224) - σε σύνολο πληθυσμού 3231 άτομα, (ΕΛΣΤΑΤ, 2011) - με μέσο όρο ηλικίας τα 43.83 έτη (Mean=43.83, min=23, max=74). Όλοι οι συμμετέχοντες ήταν Έλληνες υπήκοοι οι οποίοι διαμένουν σε μόνιμη βάση στο νησί της Ιθάκης. Χρησιμοποιήθηκαν τα εξής ερευνητικά εργαλεία αυτοαναφοράς: η ελληνική έκδοση της αναθεωρημένης κλίμακας βιωμάτων στις διαπροσωπικές σχέσεις (G-ECR-R), η κλίμακα του εκλαμβανόμενου στρες (PSS-14), η κλίμακα δυαδικής προσαρμογής (DAS), το ερωτηματολόγιο γενικής υγείας (GHQ-28), το ερωτηματολόγιο ρύθμισης του συναισθήματος (ERQ) και η κλίμακα θετικού και αρνητικού συναισθήματος (PANAS). Η στατιστική επεξεργασία, περιλαμβάνει περιγραφική και επαγωγική στατιστική ανάλυση λογιστικής παλινδρόμησης και ελέγχους με τη χρήση του paired t-test. Ως εργαλείο στατιστικής ανάλυσης, χρησιμοποιήθηκε το στατιστικό πακέτο SPSS v.19.0 (Statistical Package for Social Sciences).

Αποτελέσματα: Όσον αφορά το είδος της σχέσης, τα 100 (Ν=200) ήταν παντρεμένοι και οι υπόλοιποι 12 (Ν=24) απλά συζούσαν για ένα διάστημα πέρα των έξι μηνών με επί το πλείστων μέση διάρκεια γάμου/σχέσης περισσότερο από 15 χρόνια (15>, 54%). Α) Αναφορικά με τις συσχετίσεις των τύπων δεσμού, της εκλαμβανόμενης ικανοποίησης και των δεικτών ψυχικής υγείας (GHQ-28: άγχος-αϋπνία, σωματικά συμπτώματα, κοινωνική δυσλειτουργία, κατάθλιψη, PSS-14: εκλαμβανόμενο στρες), προέκυψε ότι: - Η ικανοποίηση από την συντροφική σχέση φαίνεται να σχετίζεται αρνητικά με τους δείκτες ψυχικής υγείας και συγκεκριμένα με τον παράγοντα στρες. - Άτομα με ασφαλή τύπο δεσμού (χαμηλό άγχος, χαμηλή τάση αποφυγής), έχουν θετική συσχέτιση με την εκλαμβανόμενη ικανοποίηση και αρνητική με τους δείκτες ψυχικής υγείας. - Επιπροσθέτως, άτομα με μη ασφαλείς τύπους δεσμού (υψηλό άγχος, υψηλή τάση αποφυγής) σχετίζονται αρνητικά με την συντροφική ικανοποίηση και θετικά με τους δείκτες ψυχικής υγείας. - O βαθμός ικανοποίησης όμως που λαμβάνουν από τη σχέση τους ρυθμίζει τη σχέση αυτή, όσο τα επίπεδα της εκλαμβανόμενης ικανοποίησης αυξάνονται τόσο οι δείκτες ψυχικής υγείας μειώνονται και αντίστροφα. - Επίσης, παρατηρείται ότι η μέση συντροφική ικανοποίηση ρυθμίζεται από τον βαθμό ασφάλειας στη σχέση. Όσο αυξάνεται η ασφάλεια στη σχέση του ζεύγους τόσο αυξάνεται η μέση συνολική ικανοποίηση από αυτήν και αντίστροφα. - Επιπλέον, ο τύπος δεσμού της συζύγου/συντρόφου φαίνεται ότι είναι σημαντικός για τα επίπεδα ικανοποίησης του άνδρα από τη σχέση. Όταν η γυναίκα έχει ασφαλή τύπο δεσμού, τότε τα επίπεδα ικανοποίησης του άνδρα από τη σχέση επηρεάζονται θετικά, το αντίθετο συμβαίνει όταν η γυναίκα έχει μη ασφαλή τύπο δεσμού. - Τέλος, η ηλικία φαίνεται ότι δεν σχετίζεται σε στατιστικώς σημαντικά επίπεδα με τους δείκτες ψυχικής υγείας. Επιπλέον τόσο η ηλικία όσο και το φύλο δεν επηρεάζει τη σχέση ανάμεσα στον ασφαλή τύπο δεσμού και τους δείκτες ψυχικής υγείας. Β) Αναφορικά με τις συσχετίσεις των δεικτών ψυχικής υγείας (GHQ-28: άγχος-αϋπνία, σωματικά συμπτώματα, κοινωνική δυσλειτουργία, κατάθλιψη, PSS-14: εκλαμβανόμενο στρες) και της διαχείρισης του συναισθήματος, προέκυψε ότι: - Άτομα με υψηλούς δείκτες ψυχικής υγείας σχετίζονται θετικά με την εκφραστική καταστολή (συναισθηματική καταπόνηση), ενώ όταν οι δείκτες αυτοί είναι χαμηλοί ο βαθμός της εκφραστικής καταστολής μειώνεται. Γ) Αναφορικά με τις συσχετίσεις των τύπων ενήλικου δεσμού και τη διαχείριση του συναισθήματος, προέκυψε ότι: - Άτομα τόσο με ασφαλή όσο και με μη ασφαλή τύπο δεσμού φαίνεται ότι αλληλεπιδρούν τόσο με θετικά όσο και με αρνητικά συναισθήματα όμως, τα θετικά συναισθήματα είναι αυτά που επιδρούν περισσότερο στην ασφάλεια. - Επίσης, τα άτομα με ασφαλή τύπο δεσμού έχουν ως προτιμώμενη στρατηγική ρύθμισης του συναισθήματος την γνωστική επανεκτίμηση έναντι της εκφραστικής καταστολής. - Τέλος, η ύπαρξη ασφαλούς συντρόφου στη σχέση σχετίζεται αρνητικά με την ψυχολογική καταπόνηση (στρατηγική εκφραστικής καταστολής), καθώς όσο αυξάνεται η ασφάλεια μεταξύ των συντρόφων η προτιμώμενη στρατηγική ρύθμισης του συναισθήματος είναι η γνωστική επανεκτίμηση.

Συμπεράσματα: Η συντροφική ικανοποίηση φαίνεται ότι έχει αρνητική συσχέτιση με τους δείκτες ψυχικής υγείας και συγκεκριμένα με τον παράγοντα στρες. Το σε ποιο βαθμό θα επηρεάζεται αφορά τόσο ενδοπροσωπικούς παράγοντες όπως, τον τύπο ενήλικου δεσμού, τη διαχείριση του συναισθήματος αμφοτέρων συντρόφων, καθώς και διαπροσωπικούς όπως, την ποιότητα της δυαδικής προσαρμογής του ζεύγους. Όσον αφορά τη σημασία της δυαδικής προσαρμογής, φαίνεται ότι μεσολαβεί, επηρεάζει και επηρεάζεται από τον βαθμό της εκλαμβανόμενης ικανοποίησης από τη σχέση, την στρατηγική ρύθμισης του συναισθήματος, καθώς και ρυθμίζει την διαχείριση του στρες και του άγχους αμφοτέρων συντρόφων.